«qo n u n i y at»

FORMAL MANTIQNING PREDMETI

Formal mantiq tafakkurning strukturasini fikrning konkret mazmuni va taraqqiyotidan chetlashgan holda, nisbatan mustaqil ravishda Bunda u yuqorida qayd etib o‗tilgan tafakkur mazmuni va shakli(strukturasi)ning o‗zaro uzviy bog‗liq bo‗lgani holda, bir-biridan nisbiy mustaqil holda mavjud bo‗lishi va Shuning uchun ham tafakkur shaklini(strukturasini) alohida tadqiqot obekti sifatida olib o‗rganish mumkinligi faktiga tayanadiUning diqqat markazida muhokamani to‗g‗ri qurish bilan bog‗liq qoidalar va mantiqiy amallarni muhokama etish yotadi.

Formal mantiqqa to‘g‘ri tafakkur shakllari va qonunlarini o‘rganuvchi falsafiy talimot, deb tarif bersak bo‗ladi.

Morris Koen va Ernest Nagellar fikricha, ―Mantiqni turli xil asoslarning adekvatligi va isbotlash kuchi masalasini tadqiq etadi deb aytish mumkin. Lekin ananaga ko‗ra, u isbotlash nimadan tashkil topishini(yani, strukturasini-M.SH.) o‗rganadi, yani etarli va rad etib bo‗lmaydigan asoslar bilan ish ko‗radi‖¹⁰. Mazkur qarashning, Aristotel tomonidan yaratilgan mantiq o‗zagini sillogistik nazariya va u bilan bog‗liq isbotlash to‗g‗risidagi talimot tashkil etadi, degan fikr bilan hamohangligini payqab olish qiyin emas.To‗g‗ri, xulosa chiqarish va isbotlash formal mantiqning asosiy muammosi hisoblanadi, chunki u o‗z ichiga tushuncha, mulohazalarni oladi. Ayni paytda, ular maxsus tadqiq qilinmasa, mohiyati ochilmaydi, ko‗p tomonlari nomalumligicha qoladi. Buningsiz zamonaviy mantiq, xususan, predikatlar hisobini tasavvur qilib bo‗lmaydi.

SHuni ham alohida takidlash joizki, formal mantiq hozirgi paytda o‗zining maxsus formallashgan tiliga, to‗g‗ri muhokama yuritish uchun zarur bo‗lgan samarali mantiqiy metodlari va usullariga, konseptual vositalariga ega.