Qiziqarli kimyo

H 20
Zokir.
Bilasizmi, nega ichimlik soda eritmasi bilan tomoq g ‘ar- 
g'ara qilinadi?
Ra ’no.
(Qobilga qarab). Bilmayman, siz bilasizmi?
Qobil
Men ham bilmayman, am m oyaqindatom og‘im og‘nganda 
ichimlik soda entmasi bilan g‘ar-g‘araqilgan edim. Tuzalib ketdim, ammo 
sababini bilmayman.
Zokir.
Soda eritmasidagi ishqortomoq yarasini kuydinb davolaydi.
R a ’no.
Ishqorlaro‘yuvchi bo‘ladi. T om oqg‘ar-g‘araqilinganda, 
ular odamga ziyon etkazmay dimi?
K arim
Gidroliznatijasidaishqorning kuchsiz suvli eritmasi hosil
94

---

bo‘ladi Unda ishqomingkonsentratsyasijuda past bo‘ladi. Shuning uchun 
ham u zarar etkazmaydi, balki foyda keltirib davolaydi.
Karim.
Kiyim yuvishdaqaynoq suvga qo'l solishadi. Nega bunday 
qilinadi, bilasizlarmi 9
R a ’no.
Qaynoq suvga qo‘1 solinsa, kiyim yahshi tozalanadi, ammo 
u qanday ta’sirga ega, bum bilmayman.
Karim.
Q o‘1 tarkibida kam miqdorda kaliy karbonat К,С О , va 
litiy karbonat L i,C 0 3 mavjud. Qaynoq suvda qo‘ldagi bu tuzlar gidroliz- 
ga uchrab, natijada ishqor hosil bo‘ ladi. Ishqor esa kiyimdagi kirlarni 
emirib, uni osonlikcha tozalaydi.
Zokir.
Ishqorlarsuvningqattiqligim ham yo'qotishi mumkin. 
Karim.
Sovun yumshoq suvda yaxshi erib, oson gidrohzlanadi va 
ishqor hosil qiladi. Sovun stearat kislotanmg tuzidir. Uning tarkibida 
natriy ioni bo‘ladi. Gidrolizvaqtida natriy ishqori hosil boMadi 
Ra ’no.
Biror indikator bilan uni aniqlab bo‘ ladim i9 
Karim.
Albatta, bo'ladi. Men hoziruni bajanb ko‘rsataman (u, oz- 
roq sovun eritmasidan probirkaga quyib, 1 -2 tomchi fenolftalein erit- 
masidantomizadi. Bunda eritmaning rangi qizaradi). Mana ko'rdingizmi, 
fenolftaleinning rangi qizardi. Bu shuni ko‘rastadiki, sovun eritmasi tarki­
bida ishqor bo‘ lar ekan.
Ra ’no.
Kir yuvish kukuni ham suvda eriganda ishqor hosil bo‘ ladimi9 
Karim.
Hamma kir yuvish vositalari suvda erib gidrohzlanadi 
Gidroliz natijasida esa albatta biror ishqor hosil bo‘ ladi.
R a ’no.
TajnbayoMi bilan bufikringizni isbotlasa bo‘ladimi 9 
Karim.
Albatta, bo‘ladi. Mana ko‘ring (u ozroq kir yuvish kuku- 
mni stakandagi suvda eritadi. Probirkaga ozroq bu eritmadan olib unga
1 -2 tomch fenolftalein eritmasidan tomizadi. Eritma rangi pushti tusga 
kiradi). Marhamat, bu kukunningentmasidaham ishqor hosil bo‘lar ekan. 
Uning ta’sirida fenolftalein rangi pushti tusga kiradi
Qobil.
Nega aynm odamlar medasi qaynaganda ichimlik soda 
iste’mol qiladi9
Zokir.
Odam anatomiyasidan sizlargam a’lumki, m e’da osti bezi 
xlond kislota ishlab chiqaradi. Bu kislota m e’dada, ovqat hazm bo‘lishiga 
yordam beradi. Agar m e’da osti bezi kislotani keragidan ortiq ishlab
95

---

chiqarsa, zardabo'lishholati kuzatiladi. Ichimlik soda iste’mol qilinsa, 
g id roliz tufayli hosil b o ‘lgan ishqor kislotani ney trallab y o ‘q 
qiladi.Tushunarlimi9