Qiziqarli kimyo

2.12. TEMIR TO ‘G ‘RISIDA BILASIZM I?
2.12.1 .. tem irm soniyatgam iloddanoldin m a’lum bo‘lgan Qadimgi 
misrliklar va Afrikaning shimoliy qismidagi aholi meteorittemindan 
yasalgan buyumlami ishlatib kelgan.
2.12.2.. . temiryerpo‘stlog‘inmg4,7 foizini tashkil qiladi Tarqalganlikjihatidan 
kislorod, kremniy vaaluminiydan keyin to‘rtinchi o‘nnm egallaydi.
2.12.3. ... temir qonning gemoglobini tarkibiga kiradi. Temlr eritrotsit 
komponenti hisoblanadi. U nafas olishjarayonining katalizatoridir.
2.12.4. . . .jahondabiryil davomida 100 million tonna temir ishlatiladi.
2.12.5 .... har ming tonna metall ishlab chiqarish uchun 2 ming tonna tem ir
rudasi, ming tonna koks, 400 tonna ohaktosh va 3 ming tonna havo 
sarflanadi.
2.12.6... temiming 6 valentli birikmalanga ferrat kislota (H2F e0 4) va fer- 
ratlar K 2F e 0 4, B aF e0 4 va boshqalar kiradi.
2.12.7. ... qotishma tarkibidagi uglerodnmg massasi 2% dan oshirilsa, 
cho‘yan hosil bo‘ladi, undan kam bo‘lsa, qotishma po‘lat hisoblanadi.
2.12.8. ... po‘latga 12% xrom qo'shilsa, zanglamas po‘ lat hosil bo‘ ladi
2.12.9. ... cho‘yan va p o ‘lat ishlab chiqarish bilan qora metallurgiya 
shug‘ullanadi. Boshqa hamma metal larva ulaming qotishmalanm rang- 
li metallurgiya ishlab chiqaradi.
2.12.10.... qadimgi Misrdapo1 lat ishlab chiqarilgan. Xufu nomli ehromdan 
(miloddan 2900 yil ilgari) po‘lat iskanatopilgan
2 .1 2 .1 1 ... maxsus po‘ lat tarkibida 77% temir, 18% volfram, 4% xrom 
va l% vannadiy bor. Bunday po‘latdanarra, issiqqa chidamli tigel lar, 
temirchilik buyumlari va boshqalar tayy orlanadi.
65

---