Qiziqarli kimyo

Asbob va reaktivlar: 
Chinni hovoncha dastasi bi- 
lan, 100ml hajmli kimyoviy stakan (1 dona). Chinni 
likopcha yoki kristallizator (1 dona). Shisha ta- 
yoqcha(l dona). 50-100 ml hajmli o‘lchov silin- 
dri, oq qand bo‘lagi yoki shakar (50-60g). Kon­
sentrlangan sulfat kislota. Suv.
Chinni hovonchadataxminan 50g oq qand yoki shakar ishqalab 
kukungaaylantiriladi. U chinni kosadayoki kristallizatorlarjoylashtinl- 
gan stakanga solinib, shisha tayoqcha bilan aralashtiriladi. Keyin, uning 
ustiga25 ml sulfat kislota quyiladi. 2-3 mmutvaqto‘tgandanso‘ng, qand 
qorayib, stakanni to‘ldirib tashqariga oqib tusha boshlaydi (5-rasm).
Nega bunday bodisa kuzatiladi?
5-rasm. Qandmng qorayishi.______
Konsentrlangan sulfat kislota 
suvni tezlik bilan o'zigabiriktiradi. Shu- 
ning uchun ham u quritgich vosita si­
fatida ishlatiladi. Konsentrlangan sul­
fat kislota hatto organikmoddalar mole- 
kulasidagi vodorod va kislorod element- 
larini suvga aylantirib, o‘ziga biriktirib 
oladi. Shuning uchun, sulfat kislota ol- 
din qandni parchalab ko'mirga aylanti- 
radi. Bunda qandning rangi qorayadi:
( y ^ o ^ u c + n m o
Keyin, sulfat kislota bir qism uglerod bilan ta ’sirlashib, uglerod 
(I 
V)-oksid va 
oltingugurt (I V)-oksid gazlarini hosil qiladi:
8

---

2H2S O + с = г н ^ о + с о +2SO,
Hosil bo'lgan gazlar qandni g/ovaklashtirib, yuqoriga к о 'tanb chiqaradi.
1.2.3. “S U V ”N IN G “QON”GA A Y LA N ISH I
Asbob va reaktivlar. 100ml 
hajmli o‘ lchov si- 
lindri. 5%li kaliy yoki ammoniy tiotsionat eritma­
si (KSCN yoki NH4SCN), 5 %li temir (Il)-yoki 
(III)-xlorid eritmasi.
0 ‘ lchov sihndri bilan bir oz rangsiz eritma olib stakanga quyiladi, 
keyin, shuncha miqdorda sarg‘ ish eritma olib uning ustidan quyilsa aralash- 
ma qip-qizil qonga o‘xshash rang hosil qiladi (6-rasm). Tajriba uchun 
qanday eritmalar olingan va qanday modda hosil bo‘ladi?
6-rasm. “Suv”ning “qon” ga aylanishi.
Rangsiz eritma kaliy yoki ammoniy tiotsionat eritmasi, sarg'ish eritma esa 
5%li temir (IH)-xloridentmasi edi. Eritmalar aralashtirilgandaalmashinishreaksiya 
mahsuloti - qizil rangli temir (IH)-tiotsionati hosil bo'ladi:
FeCI+3KSCH=Fe (SCN)+3KCI
1.2.4. M IS CH AQ AD AN KU M U SH TANGA