Qiziqarli kimyo

Bo‘yiga 
(44-rasm)
12. Moddalaming suv bilan ta’sirlashib turlihil birikmalar hosil qilishjaray- 
oni.
139

---

VII. FOYDALI M ASLAHATLAR
1.1 DOG LA RNI KETKAZISH USULLARI
7.1.1 DAZM OL D O G ‘INI TOZALASH
1. . Dazmollashdan sarg‘aygan paxtayoki kanopto‘qimajoyini so\oiq suv 
bilan ho‘ llab xlorli ohak entmasi ( bir stakan suvga bir choy qoshiq xlorli 
ohak kukuni qo‘ shib tayy orlanadi) bilan ishqalab tozalansa dog‘ yo‘ qaladi.
2...
O chiqranglikanopko‘ylak,dasturxonvasochiqdazmollashdabiroz 
sarg‘aygan bo‘lsa, ular qatiqning sariq suviga 5-6 soatsolinib, keyin 
yuvulsa dog‘ yo'qoladi.
3 . . Dazmollashda to‘q im ak o ‘proqsarg‘aygan bo'lsa, dog‘joyi vodo­
rod peroksid (pergidrol nomi bilan dorixonalardasotiladi) eritmasi bi­
lan ho‘llamb, biroz quyosh nuridayoki kuchli yorig‘lik ostida ushlab 
turiladi vasovuq suv bilan yuviladi. Shutadbirdanso‘ngdog‘ yo'qoladi.
4...
Dazmollashda kuygan joylardagi dogni piyoz yordamida ham toza­
lash mumkin. Bumng uchun, piyozm kesib, dog'langanjoyu bilan yax- 
shilab lshqalandi. Bir ozdan so‘ng, sovun bilan yuvilsa dog yo‘qoladi.
5... Agar dazmol tagi o ‘ta issiqlikdan dog'langan yoki ifloslangan bo‘ Isa 
lattani sirka kislotasi (sirka) bilan ho‘llab, ishqalanadi, natijadadazmol 
toza bo‘ ladi.
6
... Agar dazmol tagi zanglagan bo‘ Isa yoki biror narsa yopishgan bo‘lsa, 
karton qog‘ oz yoki biror qattiq qog‘ oz yuzasiga osh tuzi sepib, dazmoln- 
ing zanglagan joyi ishqalanadi, natijada dazmol tozalanadi.
1...
O qjundantayyorlanganto‘qim adazm oldansarg‘ayganbo‘Isa,teng 
miqdordaaralashtinlgan 3%li vodorod peroksid va 5%li novshadil spirti 
(dorixonalarda sotiladi) bilan dog‘ joyi ho‘llanadi va issiq dazmol bilan 
quntiladi. Agar dog‘ hajmi kichik bo‘ Isa dog'joyi tanokor entmasi (1 litr 
suvda 
2
choy qoshiq tanokor kukuni eritiladi) bilan yuvilib, suvda 
chayqalsa dog‘ yo'qoladi.
8
.... Agar shoxi to‘qimada dazmolning sariq dog‘i paydo bo'lsa, tezlik 
bilan ichimlik soda, suv bilan ho‘ llamb uni dog‘ langanjoyi ishqalanadi.
140

---

Soda qurigandan so'ngjun tozalagich bilan tozalanadi va sovuq suv 
bilan chayqaladi.
9... Zang dog‘ini yo‘qitish uchun dog‘ joyiga bir bo‘lak yangi kesilgan 
limonbo'lagi dokagayoki nam shimgichqog‘ozgao‘rabqo‘yiladi va 
uning ustidan qizigan dazmol yurgiziladi (dazmol xarorati to‘qimatunga 
mos bo‘ lishi lozim).
10... Zang dog‘ ini sirka kislota entmasi (ikki qoshiqcha kislotani bir sta­
kan suv bilan aralashtirib tayyorlanadi) bilan ham tozalash mumkin Bun- 
ing uchun, dog‘ joy 3-5 minut davomida 80°Cda isitilgan kislota erit- 
masida ushlab tunladi. Shundankeyin, to'qimani biroznovshadal spirt 
qo‘shilgan 
(2
litr suvga 
1
qoshiqcha novshadil spirt qo‘shiladi) issiqsuv 
bilan yuvilsadog
1
yo‘qoladi.
11.... O q ko ‘ylakva boshqa oq rangli kiyimlardagi zang dog‘ini tozalash 
uchun, dog‘ joyini limon kislotasinmg to‘ymganentmasi bilan ho‘ llab, ustiga 
osh tuzi kukuni sepiladi va bir kecha-kunduz davomida qo‘у ibqo‘у iladi. 
Shundan so‘ng, tuzni suv bilan tozalabkiyim yuviladi.
12. Tabiiy oq to‘ qimalardagi zang dog
1
ini 2% li xlond kislota eritmasi bilan 
osonlikcha tozalash mumkin. Buning uchun, zang joy i bu eritma bilan 
ho‘ llangan latta yoki tish tozalagich yordamida tozalanadi. Keyin, bir 
oz novshadil spirt qo'shilgan suv yordamida yuviladi.