Qizil kitob

Nafas olish sistemasi Suyakli baliqlarning nafas olish organlari tog’ayli baliqlarniki singari ektodermali jabra hisoblanadi . Barcha suyakli baliqlarda oldingi tо’rtta jabra yoylariga о’rnashgan tо’rt juft butun jabra bо’ladi. Bundan tashqari, jabra qopqog’ining ichki tomonida til osti yoki soxta jabra deb ataladigan
murtak holidagi jabraning yarim bо’lagi bо’ladi. Bir butun jabra ikki qator bо’lib jabra yoylariga birikadi. Natijada bir jabraning ikkita yarim jabra yaproqlari asosi bir-biriga qо’shilib ketadi. Ularning uchlari esa tashqi tomondan jabra qopqog’i bilan cheklangan jabra bо’shlig’ining ichida osilib turadi. Jabra yoylarining ichki tomonida bir qancha mayda tishsimon – jabra qilcha (tichinka)lari deb ataladigan va qо’shni jabra yoyi tomon yо’nalgan о’simtalari bо’ladi.
Zog’ora baliqning yuragi tana bо’shlig’ining oldingi qismida qorin tomonida joylashgan. Uning faqat uchta bо’limi: venoz sinusi (qо’ltig’i), yurak bо’lmasi va uning ostida joylashgan muskulli yurak qorinchasi bor . Zog’ora baliq va umuman suyakli baliqlar yuragida arterial konus bо’lmasligi bilan tog’ayli baliqlar yuragidan farq qiladi. Yurak qorinchasidan yо’g’on qon tomiri – qorin aortasi chiqib, boshlanish joyida aorta sо’g’oni deb ataladigan kengayish hosil qiladi. Aorta sо’g’oni klapanlari va kо’ndalang yо’lli muskullari bо’lmasligi bilan yurak bо’limlaridan, xususan arterial konusdan farq qiladi, shuning uchun ham u yurak singari mustaqil urib (ishlab) turmaydi
Havo pufakchasi qorin bо’shlig’ining butun orqa qismini tо’ldirib turadi. Uning ichi asosan azot hamda karbonat angidrid va kislorod gazlari bilan tо’ldirilgan. Havo pufakchasi gidrostatik vazifani bajaradi, ya‘ni u kengayganda baliqning solishtirma og’irligi kamayadi, puchayganda esa – ortadi. Olabug’a balig’ida barcha suyakli baliqlar singari jabralararo tо’siqlar bо’lmaydi, shu sababli jabra yaproqlari faqat jabra yoylariga birikadi. Jabra yoriqlarini tashqi tomondan jabra qopqog’i yopib turadi. Nafas olish akti jabra qopqoqlarining harakati va suvni jabra bо’shlig’iga yutish hamda undan tashqariga itarib chiqarayot-gan og’izning harakati tufayli yuzaga keladi. Yuragida arterial konus yо’q. Qorin aortasining oldingi qismi kengayib, aorta sо’g’onini hosil qiladi. U silliq muskuldan tuzilgan, shuning uchun ham yurak singari mustaqil ravishda urib turmaydi. Jabralar 4 juft bо’lganligi sababli jabraga olib keluvchi va jabradan olib ketuvchi arteriyalar ham 4 juft bо’ladi. Venoz sistemasi uchun faqat chap kardinal vena buyrak qopqa sistemasini hosil qilishi xarakterlidir.