Qiyomlar. Tarixi, ta’rifi, tavsifi va tasnifi. Ularni tayyorlash texnologiyasi

Rovoch qiyomi (Sirupus Rhei)
Extracti Rhei sicci 1,25 qism
Spiritus aethilici 2 ml
Aquae Foeniculi 3 ml
Sirupi Simplicis 95 qism
Rovochning quruq ekstrakti spirt va ukrop suvi aralashmasida eritilib suziladi va qiyomga qo‘shib, qaynaguncha qizdiriladi. Tayyor qiyom issiq xolda kichik shisha idishlarga solinib, berkitiladi va ustidan parafin quyiladi. Bu qo‘ng‘ir-qizil rangli suyuqlik bo‘lib, o‘ziga xos maza va xidga ega. Spirt bilan tiniq eritma xosil qiladi. Zichligi 1,310—1,344. Ammiak eritmasi bilan
antraglyukozidlar guruxiga xos reaksiyani beradi. Engil surgi dori sifatida ishlatiladi.
Chuchukmiya qiyomi (Sirupus Glycyrrhizae)
Extracti glycyrrhizae sicci 4 qism
Sirupi Simplicis 86 qism
Spiritus aethilici 10 qism
Chuchukmiya kuyuq ekstrakti isitilgan qand qiyomi bilan aralashtirib eritiladi. Aralashma sovugach, etil spirti qo‘shiladi. Sarg‘ish qo‘ng‘ir rangli, o‘ziga xos xidga ta’mga ega bo‘lgan suyuqlik. Balg‘am ko‘chiruvchi va engil surgi dori sifatida bolalarga beriladi.
Pertussin (Pertussinum)
Extracti Thumi fluidi 12 qism
Kalii Bromidi 1 qism
Spiritus aethilici 5 qism
Sirupi Simplicis 82 qism
Sirlangan iqyom pishirish qozonida qand qiyomida kaliy bromid eritilib, unga tog‘jambul suyuq ekstrakti va spirt qo‘shib aralashtiriladi va 24 soatga qoldiriladi. Tindirilgan qiyom uch kavatli doka orqali suzilib, 100 g dan shisha idishlarga qadoqlanadi. Xushbuy hidli, shirin mazali, to‘q-qo‘nhg‘ir suyuqlik. Zichligi 1,22—1,24. Bronxit va ko‘kyutalga chalingan bolalarga beriladi.
Na’matak qiyomi (Sirupus fructuum Rosae). Na’matak mevasidan olingan suvli ajratma va qisman invertirlangan qand qiyomida tayyorlanadi. Invertirlangan qand na’matak qiyomi tarkibidagi askorbin kislotasining barqarorligini ta’minlaydi. Qizgish-jigar rangli, shirin mazali suyuqlik. Tayyor mahsulotda quruq moddalar 71 — 73%, askorbin kislotasi 0,4%, qand 50%, zichligi 1,37. Bolalarga vitamin S etishmaganda beriladi.
Xushbuy suvlar (Aquae aromaticae). Tarkibida suv yoki spirt-suvda erigan efir moyi bo‘lgan eritmalar xushbuy suvlar deb ataladi. Ular asosan tiniq yoki ba’zan xiraroq bo‘lib, tarkibiga kiruvchi moddalarning hidini beradi. Xushbo‘y suvlar tarkibida efir moyi bo‘lgan o‘simlik xom ashyosidan suv bug‘i yordamida haydash, efir moylarini suv yoki spirtda eritish va tarkibida efir moyi bo‘lgan eritmalarni (konsentratlarni) suyultirish yo‘li bilan olinadi. Ular ishlatilishi buyicha davolovchi hamda dori moddalarning hidi va mazasini yaxshilovchilarga bo‘linadi.