Qiyaslaw jumislarin alip bariw dáwirligi

O’lshew qurallarin qiyaslaw haqqinda uliwma tu’sinik.

Qalegen o’lshew ámeli o’lshenetug’in shamanin’ belgisiz o’lshemin aniq o’lshemi menen salistiriwdan ibárat. Aniq o’lshem sipatinda tiyisli birliktin’ o’lshemi isletiledi. Birlik o’lshemin saqlawshisi, bul belgili konkret o’lshew ámelin o’tkiziwde qollanilatug’in o’lshew qurali bolip esaplanadi. Birlik o’lshemi haqqindag’I maliwmat o’lshew quralinin’ ko’rsetkishinde, shkalasinda hám tag’i basqada ko’rsetiledi.

O’lshew qurallarinin’ belgilengen texnik talaplarg’a maslig’in aniqlaw hám tastiyqlaw maqsetinde mámleketlik metrologiya xizmeti idárasi yaki bul jumisqa wakalatli basqa idáralar yaki sho’lkemler tárepinen orinlanatug’in ámeller kompleksi o’lshew qurallarin qiyaslaw dep ataladi.
O’lshew qurallarin qiyaslaw menen shama birligi o’lshemlerin o’lshew qurallarina uzatiw ámelge asiriladi. Bul metrologik ámeller berilgen o’lshew qurallari járdeminde aling’an shama mánisi, sol shamag’a tiyisli anig’raq belgili mánisi menen salistirip o’tkiziledi.
Bul ámeller o’lshew qurallarin joqari aniqliqtag’i o’lshew qurallari menen salistiriliwi nátiyjesinde birlik o’lshemleri tiyisli etalonlarda qayta jaratilg’an hám saqlanatug’in birlik o’lshemine keltiriledi.
O’lew qurallarin dárejelewde, kalibrlewde, qiyaslawda mámleket etalonlari qollanilmaydi.
Bul unikal qurillar mámleketti texnik g’aresizliginin’ tiykari hám maaqtanishi esaplanadi.
Sonin’ ushin shama birligin oraylastirilg’an qayta tiklewde joqari talapli, metrologik o’zara bag’inishli birlik o’lshemlerin uzatiw sistemasi jaratlg’an bolip, ol 1- suwrette keltirilgen.
Bul sistemada birlik o’lshemleri etalonlardan arnawli belgilengen u’lgili o’lshew qurallari járdeminde uzatiladi.
O’lshew nátiyjesinin’ mas etalonlar, ádette xaliqara yaki milliy etalonlar menen baylanisin u’zliksiz salistiriwlar quralinda támiynlew gu’zetiwshen’lik dep ataladi. Demek gu’zetiwshen’lik degende, birlik o’lshemi etalonnan konkret o’lshew quralina uzatiwda o’zara baylanisqan shinjirdin’ bar ekenligi hám bul processti ámelge asiriwda belgili tártiptin’ bar ekenligi tu’siniledi. Bul tárip qiyaslaw sxemalarinda ornatiladi.
Qiyaslaw sxemasi – birlik o’lshemin etalonnan jumisshi o’lshew qurallarina uzatiwda qatnasiwshi o’lshew qurallarinin’ g’arezliligin belgilewshi normativ hu’jjet bolip uzatiw usillari hám uzatiw qáteligi ko’rsetilgen boladi.
Qiyaslaw sxemasi qandayda bir shama birligi o’lshemin uzatiwdi belgilewshi tiykarg’i hu’jjet bolip esaplanadi.
Qiyaslaw sxemasinin’ en’ joqarg’i pag’anasi bolip, etalon yaki sol region ushin yaki sho’lkem ushin baslang’ish u’lgili o’lshew qurali bolip esaplanadi.
Qiyaslaw sxemalari isletiliw tarawina qarap to’mendegi tu’rlerge bo’linedi :
- mámleketlerara qiyaslaw sxemalari;
- mámleketlik qiyaslaw sxemalari;
- aymaaqliq qiyaslaw sxemalari;
Mámleketlerara qiyaslaw sxemasi – “ Standartlastiriw, metrologiya hám sertifikatlastiriw tarawinda muwapiqlastirilg’an siyasatti o’tkiziw haqqinda”g’i bitimge tiykarlanip qatnasiwshi mámleketler aymag’inda paydalanilatug’in konkret shamani hámme o’lshew qurallarina qollanilatug’in qiyaslaw sxemasi.
Mámleketlik qiyaslaw sxemasi – mámlekette bar bolg’an hamme sol shamani o’lshew qurallarina salistirg’anda qollanilatug’in qiyaslaw sxemasi.
Aymaqliq qiyaslaw sxemasi – aymaq, taraw, mekeme yaki arnawli sho’lkemde qollanilatug’in , sol shamani o’lshew qurallarina isletiletug’in qiyaslaw sxemasi.
Qiyaslaw sxemalarinin’ du’zilisi hám mazmuni mámleketlerara standart ГОСТ 8.061 – 80 de belgilengen.
Qiyaslaw sxemasi gorizontal punktir siziqlar menen bo’lingen qatar bir-biri menen u’stpe – u’st jaylasqan maydan betlerinnen ibárat sizba bolip, hár qaysi maydan beti birlik o’lshemin uzatiwdi bir basqishina yag’niy pag’anasina mas keledi.
Qiyaslaw sxemasi strukturasi 2- suwrette keltirilgen.
Qiyaslaw sxemasi strukturasinda etalonlardan bastap u’lgili o’lshew qurallari hám jumisshi o’lshew qurallarina shekem olardin’ tu’rleri boyinsha atlari hám qátelikleri ko’rsetilgen.