Qishloq xo’jaligida mehnat resurslaridan foydalanishni tashkil etish

28

XULOSA VA TAKLIFLAR

Prezidentimiz tomonidan qishloq xo’jaligini rivojlantirish bo’yicha qo’yilayotgan vazifalardan kelib chiqqan holda ta’sirchan harakatlarni amalga oshirmoq shu kunning dolzarb masalasidir. Iqtisodiy tahlil natijasida faqatgina erishilgan yutuqlarga ijobiy baho berish bilan chegaralanmasdan, qishloq xo’jaligi korxonalari samaradorlik darajasini oshirish yo’llari va imkoniyatlari ham aniq va ravshan ko’rsatib berilishi zarur.
Qishloq xo’jaligida mehnat resurslarini bandligini ta’minlashdagi muammolar va kamchiliklar mavjudligini ta’kidlamoqchimiz. Ularga:

1. 
   Ish bilan ta’minlanishga muhtoj aholi sonining ko’pligi;
   
2. 
   Investisiyalarni, jumladan xorijdan, jalb etish bo’yicha faol harakat yo’qligi;
   
3. 
   Xorijda ishlab qaytganlarni ish bilan ta’minlash borasidagi ishlarning samarasi past ekanligi, bu borada mavjud imkoniyatlarning ishga solinmaganligi;
   
4. 
   Yangi ob’yektlarni ishga tushirish, mavjud qishloq xo’jalik korxonalarini modernizatsiyalash ishlari past ekanligi;
   
5. 
   Tashkil etilgan ish joylarining salmoqli qismi qisqa muddatli va mavsumiy xarakterga egaligi;
   
6. 
   Ish bilan band aholining salmoqli qismi ish haqi past bo’lgan sohalarda, norasmiy sektorda va barqaror bo’lmagan ish joylarida band etilganligi.
   

Mazkur kurs ishini bajarish davomida qishloq hududlarida mehnat bozori va uni shakllanish tahlilini atroflicha o’rganib chiqish asosida quyidagi xulosalarga kelindi:
Payariq tumani fermer xo’jaliklari soni 2018 yilda 12078 kishi bo’lib, 2016 yilga nisbatan 1685 kishiga yoki 16,2%ga ko’paygan. Xodimlar tarkibi salmog’ida xotin-qizlar - 51,0%, doimiy ishlovchilar - 48,0%, yollanma ishchilar - 52,0%, rahbar xodimlar - 19,4% ulushga ega bo’lgan. Mehnat resurslari tarkibidagi xotin- qizlar salmog’i - 2,0, yollanma ishchilar - 4,0 punkt pasayish, doimiy ishchilarda 4,0 punktga, rahbar xodimlar - 2,7 punktga oshgan. 1 xo’jalikning o’rtacha a’zolari soni 2018 yilda 6 kishi bo’lgan.
Payariq tumani fermer xo’jaliklari Paxtachiligida mehnat sig’imi va mehnat unumdorligi ko’rsatkichlarida o’zgarish kuzatilgan. 2018 yilda mehnat sig’imi 1 sentner mahsulot ishlab chiqarishga 285,2 kishi-soat; 1 gektar ekin maydoniga 3100,6 kishi-soat sarflangan bo’lsa, bu ko’rsatkichlar mos ravishda 2016 yilga nisbatan 149,7 kishi-soat yoki 2,1 marta oshgan va 19,5 kishi-soat yoki 0,6%ga kamaygan.
Mehnat unumdorligi esa 2018 yilda 1 kishi soatda 0,35 kg yoki 1165,1 so’mlik mahsulot ishlab chiqarilib, 2016 yilga nisbatan mos ravishda 0,39 kg yoki 52,5% kamayib, 197,2 so’m yoki 20,4%ga oshgan.
Yuqoridagi xulosalardan kelib chiqib, quyidagi takliflarni bermoqchimiz:

1. 
   Qishloq xo’jaligining keng rivoj topmagan ko’p kapital talab etmaydigan, tuman iqtisodiy-jo’g’rofiy sharoitidan kelib chiqqan holda kam taraqqiy etgan sohalarini yanada rivojlantirish qo’shimcha ish o’rinlari yaratish imkonini beradi.