Qishloq taraqqiyotini oshirishda erkin iqtisodiy zonalar

Loyihalar amalga oshirilishi rejalashtirilgan tarmoqlar	Loyihalar soni (dona)	Loyihalarning o‘rtacha davomiyligi (yil)	Loyihalar uchun talab etiladigan investitsiyalar miqdori (mln. AQSh dollarida)	Loyihalarda asosiy tashabbuskor
Loyihalar amalga oshirilayotgan hudud
Energetika	5	25	2170	Davlat tashabbusi	Navoiy, Sirdaryo, Samarqand, Toshkent viloyati
Kommunal xizmatlar	2	10	1,4	Davlat tashabbusi	Xorazm viloyati
Sog‘liqni saqlash	11	15	4,7	Xususiy tashabbus	Toshkent shahri, Qashqadaryo, Samarqand, Xorazm, Jizzax, Surxondaryo
Suv xo‘jaligi	2	15	6,1	Xususiy tashabbus	Sirdaryo va Toshkent viloyati
Ta’lim	1	24	1	Xususiy tashabbus	Butun respublika
Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish	5	10	11,05	Davlat tashabbusi	Namangan, Farg‘ona, Buxoro
Jami	26	X	2194,25	X	x

3-jadval. Mamlakatimizda davlat-xususiy sherikligi shartnomasi imzolangan va amalga oshirilayotgan loyihalar tahlili (31.12.2020-yil holatiga)
XULOSA VA TAKLIFLAR
Xulosa o’rnida shuni aytish joizki, O’zbekiston Respublikasi Mustaqillikka erishganidan keyin rivojlanish yo’lini kuzatar ekanmiz O’zbekiston hukumatining bu borada olib borgan islohotlari o’z samarasini yaqqol ko’rsatdi. Hukumatning olib borgan siyosati, ayniqsa erkin iqtisodiy zonalar yaratish uchun olib borgan ishlari tahsinga loyiqdir.
O`zbekistonda EIHlarni tashkil etishga zaruriyat bo`lgan bir qancha sabab va ehtiyojlar mavjud edi. Buning natijasida oxirgi yillarda mamlakatimizda yana 18 ta EIH tashkil etilib, hozirgi kunda respublikamizda 21 ta EIH hamda 153 ta kichik sanoat zonalari tashkil etildi. O`zbekistonda EIHni tashkil etishda bir qator hujatlar talab etilib, mzkur hujjatlar ro`yxati boshqa davlatlardagiga nisbatan kamligi bilan ajralib turadi.
O`zbekistonda tashkil etilgan “Navoiy”, Angren” va “Jizzax” EIHlarida xorijiy investitsiyalarni faol jalb etish, yangi ish o`rinlarini yaratish, hudud ishlab chiqarish va eksport salohiyatini oshirish maqsadida bir qator soliq va bojxona imtiyozlari taqdim etildi. Biroq, amalda yaratilgan qulaylik va imtiyozlarga qaramay mazkur EIHlarga investitsiyalarni jalb etish, ish o`rinlarini yaratish, ishlab chiqarish va eksport hajmini oshirish talab darajasida bo`lmadi. Ayrimlari, hatto, importga bog`liq loyihalarga suyanib qoldi.
O`zbekistonda tashkil etilgan “Navoiy”, Angren” va “Jizzax” EIHlari bir qator davlatlar tajribalarini o`rganish asosida tashkil etilgan bo`lsa-da, ulardagi mavjud muammolar bir qator masalalarning hal etilishi bilan bog`liq holda ko`zga tashlanib qoldi. Jumladan, qulay infratuzilmaning, xorijga chiqish-kirish viza rejimi zarurligi, ma`muriy va boshqa to`siqlarni bartaraf etish, tashqi iqtisodiy faoliyat erkinligining huquqiy asoslarini takomillashtirish eng muhim masalalardan hisoblanadi.
Olib borilgan islohotlar natijasida bugungi kunda O`zbekistonda turli yo„nalishdagi EIHlar faoliyati yo`lga qo`yilgan bo`lib, ular respublikamizning mavjud 14 ta hududining 12 tasida tashkil etildi. EIHlarnig eng ko`pi Toshkent viloyatida tashkil etilgan bo„lib, unda bugungi kunda 6 ta EIH faoliyat ko`rsatmoqda. Shuningdek, endilikda shahar hududlarida texnoparklarni tashkil etishga ham alohida e`tibor qaratila boshlandi.
Tahlillardan ayon bo‘lmoqdaki, energetika sohasida Navoiy, Sirdaryo, Samarqand va Toshkent viloyatlarida amalga oshirilayotgan loyihalar istiqbolda hududlarning ham iqtisodiy, ham ijtimoiy taraqqiyotiga xizmat qiladi. Chunki energetika sohasi rivojisiz nafaqat ijtimoiy soha, balki biznes taraqqiyotini ham tasavvur qilishning o‘zi murakkab. Ta’lim, sog‘liqni saqlash, suv xo‘jaligi va boshqa sohalarda amalga oshirilayotgan davlat-xususiy sheriklik loyihalari ahamiyati borasida yuqoridagi fikrlarni takrorlash mumkin.
Umumiy holda xulosa sifatida ta’kidlash lozimki, mintaqalar iqtisodiy salohiyatidan samarali foydalanish orqali ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotni jadallashtirish borasidagi hukumatimizning kompleks yondashuvi allaqachon o‘zining natijalarini berish bilan birga istiqbolda jadal sur’atlardagi taraqqiyotimizga ham xizmat qiladi. Bunda eng asosiysi integratsiyalashgan va muvozanatli ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot orqali aholi turmush farovonligi yuksalib borishi uzviy ravishda ta’minlanadi.
Erkin iqtisodiy zonalarni tashkil etishda asosan, qishloq hududlaridan foydalanilsa maqsadga muvofiq bo`ladi. Boisi, chekka hududlarda ishchi kuchi yetarli bo`lgani uchun ko`pchilik ish bilan ta`minlanadi. Bundan tashqari qishloqlarda rivojlanish bo`ladi va aholi qishloqdan shaharga ko`chib o`tishi kamayish barobarida, qishloqlarda ham aholi ongi va qarashlari yuksalib boradi.
Yana bir takliflardan biri, erkin iqtisodiy zonalarga eng so`nggi innovatsiyalarni jalb etish. Investitsiyasiz innovatsiya bo`lmaydi deganlaridek, jahonning oldi kompaniyalari, masalan, Samsung, Apple, Xiaomi, Tesla, Microsoft, kabi gigant kompaniyalarining zavod va fabrikalarini mamlakatimizda qurish uchun bitimlar tuzishimiz lozim. Erkin iqtisodiy zonalarimiz ular qo`ygan talablarga bemalol javob beradi. Bu esa, mamlakatimizni rivojlanayotgan davlatlar qatoridan rivojlangan davlatlar qatoriga kirishini yanada tezlashtiradi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   O`zbekiston Respublikasining 1996-yil 25-apreldagi “Erkin iqtisodiy zonalar to`g`risida”gi O`zbekiston Respublikasi Qonuni.
   
2. 
   O`zbekiston Respublikasining 1998-yil 30-apreldagi “Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish chora-tadbirlari to`g `risida”gi Qonuni.
   
3. 
   O`zbekiston Respublikasi Bojxona kodeksi. 2016-yil 20-yanvar. O`RQ-400-
   

son.

4. 
   O`zbekiston Respublikasining 2018-yil 18-oktyabrdagi “Davlat bojxona
   

xizmati to`g`risida”gi yangi tahrirdagi Qonuni.

5. 
   O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010-yil 21-dekabrdagi PQ-1446- sonli Qarori.
   
6. 
   O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013-yil 29-yanvardagi “Mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulotlarning raqobatbardoshligini yanada oshirish va tovarlarni respublikaga noqonuniy olib kirishga qarshi kurashni kuchaytirish to`g`risida”gi PQ-1913-sonli Qarori.
   
7. 
   O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 26-oktabrdagi “Erkin iqtisodiy zonalar faoliyatini faollashtirish va kengaytirishga doir qo`shimcha chora- tadbirlar to`g`risida”gi PF-4853-sonli Farmoni.
   
8. 
   O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 12-yanvardagi “Urgut”, “G`ijduvon”, “Qo`qon” va “Hazorasp” erkin iqtisodiy zonalarini tashkil etish to`g`risida”gi PF-4931-sonli Farmoni.
   
9. 
   O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 3-maydagi “Nukus-farm”, “Zomin-farm”, “Kosonsoy-farm”, “Sirdaryo-farm”, “Boysun-farm”, “Bo`stonliq- farm” va “Parkent-farm” erkin iqtisodiy zonalarini tashkil etish to`g`risida”gi PF- 5032-sonli Farmoni.
   
10. 
    O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 25-oktabrdagi “Erkin iqtisodiy zonalar va kichik sanoat zonalari faoliyati samaradorligini oshirish borasidagi qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida”gi PQ-3356-sonli Qarori.
    
11. 
    O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 2-dekabrdagi “2018-2021-yillarda transport infratuzilmasini takomillashtirish va yuk tashishning tashqi savdo yo`nalishlarini diversifikatsiyalashga doir chora-tadbirlar to`g`risida”gi PQ-3422- sonli Qarori.
    
12. 
    O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 5-dekabrdagi “Chorvoq” erkin turistik zonasini tashkil etish to`g`risida”gi Farmoni.
    
13. 
    O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 19-fevraldagi “Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalari sohasini yanada takomillashtirish chora- tadbirlari to`g`risida”gi PF-5349-sonli Farmoni.
    
14. 
    O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 5-martdagi “Jismoniy tarbiya va sport sohasida davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora- tadbirlari to`g`risida”gi PF-5368-sonli Farmoni.
    
15. 
    O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 5-martdagi “O`zbekiston Respublikasi Jismoniy tarbiya va sport vazirligi faoliyatini tashkil etish to`g`risida”gi PQ-3583-sonli Qarori.
    
16. 
    O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 6-apreldagi “Baliqchilik tarmog`ini jadal rivojlantirishga doir qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida”gi PQ- 3657-sonli Qarori.
    
17. 
    O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 12-apreldagi “Sirdaryo” erkin iqtisodiy zonasini tashkil etish chora-tadbirlari to`g`risida”gi PF-5412-sonli Farmoni.
    
18. 
    O`zbekiston Respublikasi Prezidenti 2018-yil 14-may kuni “Elektron tijoratni tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida”gi Qarori.
    
19. 
    O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 10-iyuldagi “Buxoro- Agro” erkin iqtisodiy zonasini tashkil etish chora-tadbirlari to`g`risida”gi PQ-3843- sonli Qarori.
    
20. 
    O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 20-avgustdagi “Namangan” erkin iqtisodiy zonasini tashkil etish to`g`risida”gi PF-5517-sonli Farmoni.
    
21. 
    O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 14-yanvardagi “Andijon- farm” erkin iqtisodiy zonasini tashkil etish to`g`risida”gi Farmoni.
    
22. 
    O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013-yil 26-fevraldagi “Namangan viloyatida multimodal logistika markazini va uning faoliyatini tashkil etish to`g`risida”gi 56-sonli Qarori.
    
23. 
    O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013-yil 13-maydagi “O`zbekiston Respublikasiga iste`mol tovarlari olib kirishni takomillashtirishga doir qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida”gi 127-sonli Qarori.
    
24. 
    O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 5-fevraldagi “Ishlab chiqaruvchi korxonalar tomonidan davlat tilida markirovka qilinishi shart bo`lgan import qilinadigan iste`mol tovarlarining ayrim turlarini markirovka qilish va bojxonada rasmiylashtirish Qoidalari to`g`risida”gi 22-sonli Qarori.
    
25. 
    O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 16-yanvardagi “O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “Erkin iqtisodiy zonalar va kichik sanoat zonalari faoliyati samaradorligini oshirish borasidagi qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida”gi 2017-yil 25-oktyabrdagi PQ-3356-son Qarori.
    

INTERNET SAYTLARI

1. 
   www.gov.uz – O`zbekiston Respublikasi hukumat portali.
   
2. 
   www.lex.uz – O`zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma`lumotlari milliy bazasi.
   
3. 
   www.stat.uz – O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo`mitasi.
   
4. 
   www.uza.uz – O`zbekiston Milliy Axborot agentligi.
   
5. 
   www.worldbank.org – Jahon banki rasmiy sayti.
   
6. 
   www.imf.org – Xalqaro valyuta fondi rasmiy sayti.
   
7. 
   www.wto.org – Butunjahon savdo tashkiloti rasmiy sayti.
   
8. 
   www.ifmr.uz – Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti.
   
9. 
   www.ziyonet.uz – Ziyonet ta`lim portali.
   
10. 
    www.economics.ru – “Ekonomicheskaya gazeta” gazetasining rasmiy sayti.
    
11. 
    www.tshue.uz – Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sayti.