Qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar

To`rtinchi sharti muayyan holatdagi xavfni boshqa vositalar bilan bartaraf etib bo`lmasligi sababli boshqa ijtimoiy munosabatlarga zarar yetkaziladi. Agar boshqa mudofaa choralari orqali xavfni bartaraf qilish mumkin bo`lsa, oxirgi zarurat holati bo`lmaydi. Chunki xavfni bartaraf etishga qaratilgan harakat ijtimoiy munosabatlarga tahdid solayotgan xavfni bartaraf etishning yagona yo`li, vositasi, yechimi bo`lishi shart.

Yetkazilgan zararning muvofiqligi oxirgi zaruratning huquqiy shartlaridan biri bo`lib, yetkazilgan zararning bartaraf etilgan zararga nisbatan kamroq bo`lishini bildiradi. Bunday shart oxirgi zarurat holatida zarar tajovuzchiga emas, balki qonun bilan belgilangan boshqa manfaatlarga yetkazilishi tufayli shunday qilib belgilangan.

Yetkazilgan va bartaraf etilgan zararning mosligi – zarar yetkazilgan va himoya qilingan huquq va manfaatlar muvofiqligini bildiradi.

Tergov va sud organlari yetkazilgan va bartaraf etilgan zararning miqdor va sifat jihatdan mos kelishining quyidagi tamoyillariga ahamiyat berishlari kerak:

Yetkazilgan zarar bartaraf etilgan xavfdan ko`ra ko`p bo`lsa, bunday hollarda tergov va sud organlari yetkazilgan zararning bartaraf etilgan xavfdan ko`ra kamroq bo`lishiga e`tibor berishlari kerak. (Masalan, shaxsning hayoti va sog`lig`ini himoya qilish maqsadida uning mulkiga zarar yetkazilishi.)

Sifat jihatdan bir xil zarar yetkazilsa, ya`ni yetkazilgan va bartaraf etilgan zarar bir xil manfaatlarga yo`naltirilgan bo`lsa.

Bunday hollarda yetkazilgan zarar bartaraf etilgan xavfdan miqdor jihatdan kam bo`lishiga e`tibor berish kerak. ( Masalan, og`ir tan jarohat yetkazilishini bartaraf etish maqsadida shaxsga yengil tan jarohat yetkazilishi.)

Bartaraf etilgan xavfning xususiyati va darajasi jihatdan farq qiluvchi zarar yetkazilishiga e`tibor berish kerak. Masalan, Jinoyat qonuni bilan qo`riqlanadigan bir necha obyektlarni himoya qilish maqsadida undan ham muhimroq boshqa obyektga zarar yetkazilishi. ( Masalan, bir necha shaxslarga og`ir tan jarohat yetkazilishining oldindani olish maqsadida shaxsning hayotiga suiqasd qilish.)

Oxirgi zaruratning mudofaaga nisbatan huquqiy shartlari: