Qidir Karst Karst

---

Qidir
Karst
Karst, karst hodisasi (Dinara togʻliginij shim.-gʻarbiy chekkasidagi Karst platosi nomidan) — togʻ
jinslari (ohaktosh, dolomit, boʻr, gips, tuz)ning suvda erishi natijasida sodir boʻladigan hodisa. K.
hosil qiluvchi togʻ jinslari yer sharida 51 mln. km
2
ga yaqin maydonni egallaydi. K.ning rivojlanishi
uchun suv harorati yuqori bulishi shart. K. yer yuzidan chuqurlashgan sari kamayib boradi. K.lar
ochiq va yopiq turlarga bulinadi. Karstlanuvchi togʻ jinslari yer ustida yotsa, K.ning karr, voronka,
quduq, gʻorlar kabi shakllari o ch i q (yalangʻoch) K. deyiladi. Bunday K.lar Oʻrta dengiz atrofi
mamlakatlarida, Qrim, Kavkaz va Oʻrta Osiyoning baʼzi joylarida bor. Karstlanuvchi togʻ
jinslarining usti kum, gid va b. jinslar bilan qoplangan boʻlsa, yo p i q K. deyiladi. K. Gʻarbiy
Yevropa, Amerika, Avstraliyada, Krim yarim orolda, Kavkazda, Sharqiy Yevropa tekisligining
kupgina qismida, Sibir va Oʻrta Osiyoda keng tarqalgan. K. tarkalgan joylarda yer usti suvlari juda
kam. Yogʻinlarning hammasi K.ga yoki togʻ jinslaridagi yoriqlarga singib ketadi. Karstlanuvchi togʻ
jinslariga singigan suv vodiylarda yer yuziga buloq shaklida chiqadi. Bunday buloklar Oʻzbekiston
xududida (Nurota, Tomdi, Zarafshon, Chatqol, Turkiston togʻlari etaklarida) keng tarqalgan
boʻlib, aholini suv bilan taʼminlashda ahamiyatli. K. tarqalgan joylarda gidrotexnik inshoot, koʻp
qavatli imorat, temir yoʻl qurish noqulay. Gidrotexnik inshoot (Norak, Chorvoq va b. GES) lar,
binolar, yullar qurishdan oldin K. hodisasi sinchiklab oʻrganiladi. K. turli qazilma boyliklarni qazib
olishda ham ancha qiyinchiliklar (shaxtalar qazishda togʻ jinslari mustahkamligini boʻshashtiradi,
shaxtalarni suv bosib ketadi) tugʻdiradi.
[1]
Manbalar