Qdpi tabiiyot va geografiya fakulteti “geografiya o’qitish metodikasi”YO’nalishi 2-”A” guruh talabasi abduvaliyeva feruzaning “topografiya va kartografiya”fanidan mustaqil ishi

Mavzu: Òrta asr xaritalari

REJA:

1.Tarixiy xaritalar haqida umumiy tushuncha

2. Òrta asr xaritalarining òziga xos jihatlari

3. Òrta asr xaritalarining tarixiy qòllanilish uslublari

4. Xulosa

GEOGRAFIK XARITALAR

“KARTA” ATAMASI O’RTA ASRLARDAN BUYON FOYDALANIB KELINMOQDA.BU ATAMA LOTINCHA(CHARTES)SO’ZIDAN OLINIB”PAPIRUS QOG’OZI”DEGAN TUSHUNCHANI BILDIRADI.HOZIRGI VAQTDA “KARTA”ATAMASI DUNYONING TURLI DAVLATLARI TILLARIDA ISHLATILIB KELINMOQDA MASALAN FRANSUZCHA”CARTE” ,NEMISCHA”KARTE”,ITALYANCHA VA PORTUGALCHA “CARTA” VA BOSHQA NOMLARDA QO’LLANILMOQDA.

ÒRTA ASR XARITALARI

IX ASRDAN E'TIBORAN ARAB VA FORS TILLARIDA YARATILGAN BARCHA GEOGRAFIK ASARLAR MUSO AL-XORAZMIY ASARLARIGA TEGISHLI EDI. XORAZMIY BUTUN SHARQ GEOGRAFIYASINING ASOSCHISI BÒLIB QOLDI. ÒRTA ASRLAR SHARQ GEOGRAFIYASINI RIVOJLANISHIDA AHMAD AL-FARG'ONIY (IX) JAYXONIY (IX-X) YARATGAN ASARLAR HAM MUHIM AHAMIYATGA EGA

MAVZULI KARTALAR UMUMGEOGRAFIK KARTALARDAN FARQ QILIB ULARNING ASOSIY MAZMUNI MA’LUM BIR OBYEKTGA QARATILGAN BÒLADI. MAVZULI KARTALAR TARKIBIGA TARIXIY KARTALAR HAM MANSUB BÒLIB MASALAN ANTIK DAVR XARITALARI,ÒRTA ASR XARITALARI, QADIMGI DAVR XARITALARI, ANTIK DAVR XARITALARI SHULAR JUMLASIDAN

MAVZULI KARTALAR UMUMGEOGRAFIK KARTALARDAN FARQ QILIB ULARNING ASOSIY MAZMUNI MA’LUM BIR OBYEKTGA QARATILGAN BÒLADI. MAVZULI KARTALAR TARKIBIGA TARIXIY KARTALAR HAM MANSUB BÒLIB MASALAN ANTIK DAVR XARITALARI,ÒRTA ASR XARITALARI, QADIMGI DAVR XARITALARI, ANTIK DAVR XARITALARI SHULAR JUMLASIDAN

XV ASR ÒRTASI XVII ASRDA BUYUK GEOGRAFIK KASHFIYOTLAR NATIJASIDA DEYARLI MATERIKLARNING SHAKLI BELGILANDI , YER YUZASINING KATTA QISMI TADQIQ QILINDI

XV ASR ÒRTASI XVII ASRDA BUYUK GEOGRAFIK KASHFIYOTLAR NATIJASIDA DEYARLI MATERIKLARNING SHAKLI BELGILANDI , YER YUZASINING KATTA QISMI TADQIQ QILINDI

XIII asr oxiri va XIV asr boshlarida savdo -sotiq va kemachilikning rivojlanishi, mustamlakalarni kengaytirish maqsadida dengiz va okeanlarda xavf -xatarsiz suzish ehtiyoji maxsus navigatsiya va xaritalarni (portola)yaratishga turtki bòldi. Òrta asrlarda kartografiya birmuncha rivojlandi

Òrta asrlarga kelib teriga chiziqli masshtab asosida tushirilgan bunday xaritalarda qirģoq chiziqlari, portlar va ular orsidagi masofalar aniq kòrsatilgan . Geografik xarita va xaritagrafiya XV asrda alohida bosqich hisoblanib. Bu davrda kitob nashr etish kashf qilinishi natijasida xaritalarni kòp nusxada bosish imkoni tuģildi

Buyuk geografik kashfiyotlar davrida xaritaga bòlgan ehtiyoj va munosabatlar òzgardi. Xaritalar yangi ma'lumot bilan boyitilishi, qit'a, orol, dengizlar chegaralari aniq belgilanadi XV asrdan xaritalar ayrim shaxslar tomonidan emas, balki maxsus ixtisoslashgan korxonalar tomonidan tayyorlana boshlandi. Natijada xarita yaratish muddati qisqardi , sifat yaxshilandi va aniqlik oshdi. Bunday korxonalar Italyaning Genuya , Venetsiya, Florensiya kabi yirik savdo shaharlarida vujudga keldi

Xulosa

Xulosa sifatida shuni aytish kerakki, ilk òrta asrlarga kelib kartografiyaning tarqqiyoti bir muncha pasaydi.Òsha davr faylasuflari uchun yerning shakli tòģrisidagi savol muhim bòlmay qoldi yana kòpchilk yerni teks deb hisoblay boshlada shunday bòlsada Buyuk geografik kashfiyotlar natijasida noma'lum bòlgan mamlakatlar tabiat va xòjaligi haqida ma'lumotlarga ega bòlindi.

FOYDALANGAN ADABIYOTLAR 1. TOPOGRAFIYA VA KARTOGRAFIYA 2. TOPOGRAFIYA FANIDAN MARO’ZALAR MATNI 3. WWW. ZIYONET.UZ