Qaytimli ha’m qaytimsiz processler Jobası

Jıllılıq dvigatelleri ha’m suwıtqısh mashinalar
Tuwrıtsikl tısqarıdan periodlı tu’rde jıllılıq alıp isletug’ın jıllılıq mashinalarında (1(a)-su’wret), keritsikl bolsa sırtqı jumıs esabınan isletug’ın sovitgich mashinalarıda (a’u’.g’(b)-su’wret) bayqaladı. Isıtqıshdan alıng’an Q₁ – Q₂ jıllılıq esapiga tuwrıtsikl menenish orınlaydıgan qurılmaga jıllılıq mashinasi dep ataladı. Aylanba protsesste sistema da’slepki halatına qaytıp kelgeni ushın onın’ tolıq energiyasının’ o’zgerisi nolge ten’. Sonın’ ushın termodinamika (TD)nın’ I - nızamı

Q = U + A = A (1)

ko’rinisinde jazıladı. Biraq aylanba protsesste sistema jıllılıq alıwı ha’m beriwi mumkin bolg’anı ushın

Q = Q₁  Q₂

boladı. Bul jerde:

Q₁- sistemanın’ sırttan alg’an jıllılıq mug’darı.

Q₂- sistemanın’ sırtg’a bergen jıllılıq mug’darı.

Isıtqıshdan alıng’an Q_a’ jıllılıq mug’darının’ birqansha bo’legi A jumısına aylang’anın biliw a’meliy a’hemiyetke iye. Sonın’ ushın paydalı jumıs koeffitsienti (p.j.k.) tu’sinigi kiritiledi.

Jıllılıq mashinasının’ p.j.k.sı

(2)

formula menen anıqlanadi.

Eger sistema protsess dawamında da’slepki halatına qaytıp kelmese, bunday protsess qaytımsız protsess dep ataladı. Eger tuwrı ha’m keri protsessten son’ sistema da’slepki halatına qaytıp kelse-ol, qorshag’an ortalıqta o’zgeris ju’z bersa, bul protsess qaytımsız protsess bolıp tabıladı. Tabiattag’ı real protsessler qaytımsız protsessler. Olarg’a ko’plep mısallar keltiriw mumkin. Ma’selen: ıssılıq o’tkeziwshen’lik, nurlanıw, su’ykeliw ha’m basqalar.

№aytımlı protsesste sistema da’slepki halatına qaytıp keledi, qorshag’an ortalıqta xech qanday o’zgeris ju’z bermeydi. Tuwrı ha’m keri bag’ıtta bolıp o’tiwshi qaytımlı protsesste sistema bir halatdan turli bag’ıtta o’tiwi ha’m usı halatga qaytıp keliwi mumkin. №aytımlı protsess dep, ha’r eki bag’ıtta ha’m o’te alatug’ın ha’m da’slepki o’zinin’ halatına do’gerektegi denelerde hech qanday o’zgeris qılmastan qaytatug’ın protsesske aytıladı.

Real sharayatda qaytımlı protsessti a’melge asırıp bolmaydı. Biraq ju’da’ a’sten bolıp o’tiwshi ayrim protsessler qaytımlı bolıwı mumkin. №aytımlı protsess ten’salmaqli protsess. Ol bir neshe ten’salmaqlı halatlardın’ toplamınan ibarat.