Qayta tiklanuvchi energiya manbalari

3.2.2. Mikro GES turlari va ularning ish rejimi 
 
O‘zbekistondagi  mavjud  gidroelektr  stansiyalarning  aniqlangan  quvvati  1,7 
GVt  dan  ortadi.  Bu  har  yili  6  TVt  soat  arzon  energiya  ishlab  chiqarish  imkonini 
beradi.  Hozir  respublikada qariyb  30 MVt  quvvatga  ega oltita yangi  katta va  kichik 
gidroelektr stansiyasi barpo etilmoqda. Umumiy quvvati 520 MVt 
dan  ortiq  yana 
to‘qqizta, jumladan, yirik Piskom gidroelektr stansiyasini (400 MVt) qurish bo‘yicha 
takliflar tayyorlandi. 
O‘zbekiston  hududidan  oqib  o‘tadigan  650  ta  daryo,  ko‘plab  irrigatsiya 
kanallari  va  suv  omborlarining  resurslari  bir  yilda  21  TVt  soat  elektr  energiyasini 
ishlab  chiqaradigan  ko‘plab  gidroelektr  stansiyalar  barpo  etish  uchun  texnik 
imkoniyatlarni  ta’minlaydi.  Ushbu  elektr  energiyasi  quvvati  mikrogidroenergetika 
salohiyati aniqlangandan so‘ng yanada oshishi mumkin. 
Kichik  va  mikrogidroelektr  stansiyalar  elektr  ta’minoti  tarmog‘idan 
foydalanish  imkoniga  ega  bo‘lmagan  olis  tumanlarda  qo‘llanilishi  mumkin.  Ayni 
paytda  mahalliy  korxona  va  tashkilotlar  GESlar  uchun  uskuna  ishlab 
chiqarmayotgani  va asosan qurilish-montaj ishlarini bajarayotganiga qaramay, temir 
konstruksiyalar, kabellar, simlar, nazorat-o‘lchash asboblari, akkumulyatorlar, boshqa 
ayrim butlovchi  qismlarni ishlab chiqarishni mahalliylashtirish imkoniyati mavjud.  
Kelajakda    mikro    va    kichik    gidroelektrostansiyalar  uchun  uskunalar, 
jumladan,  ayni  paytda  O‘zbekistonda  foydalanilayotgan  turli  xil  turbinalar  o‘rniga 
kuchli  bosim  va  quvvatga  ega  ko‘ndalang-purkovchi  turbinalarni  shu  erda  ishlab 

---

45 
 
 
chiqarish imkoniyatini ko‘rib chiqish mumkin. 
 
Mikro  GES  gidravlik  elektrostansiyalar  sinfiga  taalluqli  bo‘lib,  quvvati  100 
kVt  gacha  bo‘ladi.  Biroq  energiyani  o‘zgartirishning  fizik  jarayonlari  katta 
quvvatdagi GES bilan bir xil bo‘lib ayrim farqli tomonlari mavjud. 
 
Energiya  tizim  tarkibidagi  ishlaydigan  katta  quvvatli  GESdan  farqli  ravishda 
mikro  GES  ko‘pchilik  holatda  mayda  cheklangan  iste’molchilarni  (ya’ni 
markazlashtirilgan  energiya  ta’minotidan  uzoqdagi  ob’ektlarni)  ta’minlashda 
foydalaniladi.  Yirik  GES  ni  qurishda  xarajatlarning  asosiy  qismnii  gidrotexnik 
inshootlarning  tannarxi  tashkil  etadi.  Mikro  GES  uchun  damba  inshootlarini  qurish 
shart emas. 
 
Qoidaga muvofiq, ruslovaya (o‘zanli) yoki derivatsion (suvni asosiy o‘zandan 
tarmoqlab olish)
 
 sxemalardan foydalaniladi (3.7-rasm).  
 
 
 
a –
 derivatsion (suvni asosiy o‘zandan 
tarmoqlab olish) 
 
  
b 
- ruslovaya (o‘zanli) 
 
 
3.7-rasm.