Qayta tiklanuvchi energiya manbalari

4.2. Shamol energetik qurilmalarining turlari, tuzilishi va asosiy ko‘rsatkichlari 
 
  Elektr  energiya  narxini  pasaytirishning  o‘zgacha  usuli  -  bu  yirik  SHES  larni 
yuqori  shamol  potensiali  bo‘lgan  rayonlarda,  shu  jumladan  dengiz  qirg‘oqlarida 
qurish  va    katta  quvvatli  elektr  manbaa  tarmoqlari  bilan  paralell  ishlashini 
ta’minlashdir.  
  Ko‘pchilik  mamlakatlarda  shamol  energetikasini  moliyalovchi  xususiy 
tadbirkorlarga  bir  qator  imtiyozli  soliqlar  joriy  etilgan.  Bir  qancha  soliqlarni 
to‘lashdan  ma’lum  muddatgacha  ozod  qilish,  imtiyozli  foiz  stavkali  uzoq  muddatli 
kredit berish va to‘lov muddatini  qurulish tugaguncha cho‘zish, ekologiya solig‘ini 
joriy  etish,  elektr  energiya  sotishdan  tushgan  foyda  mablag‘ining  bir  qismini 
rivojlanish fondiga o‘tkazish, mahalliy narx-navoni joriy etish kabi choralar ko‘rilgan 
bo‘lib  bu  choralar  sarflangan  kapital  sarmoyani  juda  oz  fursatlarda  qaytarishga 
qaratilgan. 
  Hozirgi  kunda  O‘zbekistonda  birlamchi  energiya  ishlab  chiqarish  tartibi 
jahondagi  tartibdan  farq  qiladi.  Buning  sababi  shundaki,  IEA  ma’lumotlariga  ko‘ra, 
bizda  asosiy  yonilg‘i  -  energetika  mahsulotlaridan:  tabiiy  gaz  -  83,7%,  neft 
mahsulotlari  -10,2%,  ko‘mir  -  2,6  %,  suyultirilgan gaz  - 2,5 %    va  gidroenergiya  -
1,0% tashkil etadi. 
  Yadro  energiyasidan  va  yangidan  qo‘llanilayotgan  energiya  manbalari: 
geotermal, 
biomassa, 
quyosh, 
shamol 
energiyasidan 
katta 
hajmlarda 
foydalanilmayotganligi sababli ular haqidagi ma’lumotlar  berilmagan. 

---

71 
 
 
  GES  larda  ishlab  chiqarilayotgan  elektr  energiya  foiz  hisobida  olinganda 
dunyo  ko‘rastkichlari  bilan  raqobatlasha  oladi.  IES  da  ishlab  chiqarilayotgan  elektr 
energiya esa dunyo  ko‘rsatkichlaridan 22,52% ga yuqoridir. 
  Ushbu holat shu bilan izohlanadiki, qazib chiqarilayotgan issiqlik - energetika 
mahsulotlarining  aksariyat  qismi  yonilg‘i  sifatida  ishlatiladi.  Vaholanki, neft  va gaz 
eng  qimmatbaho  kimyoviy  mahsulotdir.  Shu  sababli  issiqlik  energiya  resruslaridan 
elektr energiya ishlab chiqarish mexanizmini o‘zgartirish zarur.  
Mustaqil  Respublikamizning  milliy  konsepsiyasi  issiqlik  energiya  resurslarini 
tejovchi  samarador  usullarini  shakllantirishga  qaratilishi  lozim.  Yuqorida  keltirilgan 
shamol  energiyasidan  foydalanish  bo‘yicha  dunyo  tajribalarini  baholash  va  tahlil 
etish,  yangidan  kashf  etilayotgan  energiya  manbaalaridan  sanalmish  shamol 
enrgetikasini  rivojlantirish  va  undan  foydalanishning  har  tomonlama  ustunligini 
namoyon  etdi.  Ushbu  fikrni  4.2.  4.3,  va  4.4  -  jadvallardagi  ma’lumotlar  ham 
tasdiqlaydi.  Ushbu  jadvaldagi  shamol  intensivligi  15  m/sek  bo‘lgan  tumanlardagi 
shamol esish muddati uzoq muddatni tashkil etadi