Qayta tiklanuvchi energiya manbalari

Mikro GES da napor (suv bosimini) hosil qilish sxemalari. 
 
 
Daryodan  suvning  bir  qismi  ajratib  olinib  katta  tezlik  bilan  harakatlantirilib 

---

46 
 
 
quvurga  beriladi  va  foydalanganidan  so‘ng  gidroturbina  orqali  daryoga  beriladi.  Bu 
qurilishga  sarflanayotgan  kapital  chiqimlar  atrof  muhitga  minimal  ta’sir 
ko‘rsatadigan holda amalga oshiriladi. 
Mikro  GES  da  ishlatiladigan  gidroturbinalarning  har  xil  turlari  mavjud:  o‘qli, 
diagonalli,  cho‘michli,  ko‘ndalang  suyrili,  tez  oqimli  (tizzillatib  suvni  otuvchi)  va 
hakozo. Bunda hamma gidroturbinalar ish jarayoniga ko‘ra 2 ta asosiy turga – aktiv 
va reaktiv turbinalarga bo‘linadi. 
Aktiv (erkin oqimli) turbinalar saplodan erkin chiqib ketayotgan oqim kinetik 
energiyasidan,  reaktiv  (naporli  tez  oqimli)  turbinalarda  asosan  oqimning  potensial 
energiyasidan  foydalaniladi.  MikroGESlar  turbinalarining  eng  ko‘p  tarqalganlari 
Pelton, Frensis, Kaplan, Banka bo‘lib, ular o‘z parametrlariga ega. 
MikroGESning  kapital  chiqimlari  foydalanilayotgan  suv  naporiga  bog‘liq 
bo‘lib, yuqori naporli MikroGESlar tog‘li rayonlar uchun qulay. 
Statistik  ma’lumotlarga  ko‘ra  mikroGESlarning  o‘zini  qoplash  harajatlari  3-5 
yilni  tashkil  etadi.  Gidroturbinalardan  tashqari  mikro  GES  tarkibiga  elektrik 
generator,  chiqish  kuchlanishini  stabillashtiruvchi  tizim  va  bir  qancha  elementlar 
kiradi. 
Ma’lumki,  turbinalar  turini  tanlash  uchun  ularning  yig‘ma  grafiklari 
shakllantiriladi.  Yig‘ma  grafiklar  maydonida  berilgan  bosim,  suv  sarfi  va  quvvatga 
nisbatan  gidroturbinalarning  turlari  joylashtiriladi.  3.7-rasmda  MNTO  INSET