Qayta qo’riladigan yo’llarda harakatlanish rejimlarini o’rganish

Jarliklarni kesib o’tish joyida to’g’onlar qurish

Avtomobil yo’llari uncha katta bo’lmagan jarlarni kesib

O’tganda, bunda ko’tarmaning balandligi 10. .. 12 m dan oshmaganida, cho’l

va o’rmon-cho’l xududlarida yo’l yonida hovuzlar va suv omborlari

qurish maqsadga muvofiqdir. Yo’l yonida suv omborlari qurish

gidrologik hisoblashlar bilan asoslangan bo’lishi, bu hisoblashlar

suv omborida yoz davomida iste’mol qilish uchun bahorgi toshqin

vaqtida yetarli miqdorda suv to’plash mumkinligini isbotlashi

kerak. Suv omboriga jarlikdan oqizib kelingan jinslar va oqova

suvlar tushmasligi zarur. Yo’l yonida suv ombori qurilganida jarlikni yo’l bilan eng tor joyida, iloji boricha uning umumiy yo’nalishiga perpendikulyar

ravishda kesipggirib o’tkaziladi.Qidiruv vaqtida o’tish o’qi bo’yicha

20... 25 m oralatib 10 m chuqurlikda burg’ quduqari va sho’rflar

qaziladi, bular gruntning yuqori qatlamlarini tadqiq qilish uchun

zarurdir. Bitta-ikkita burg’quduqlari to’ldirish zonasi

chegaralarida qazilishi kerak. Suv o’tkazuvchanligi kuchli bo’lgan

lesli yoki qumli gruntlar bo’lganida suvsiz vodiylarda suv ombori

ko’rib bo’lmaydi. Suv omboridagi suvning ko’tarilish balandligi joyni suv

ombori suvining yuzasi bilan maqsadga muvofiq ravishda bostirish

nuqtai nazaridan belgilanadi. To’g’onning qirg’oqlari ulardan

0,75... 1,0 m baland turishi kerak. To’g’on tepasi kenligini yo’l

poyining kengligiga teng qilib qabul qilinadi.

To’g’onga to’kish uchun maxalliy gruntlar — chillar, qumloq va

qumloq tuproqlardan foydalanish mumkin. Yuqorigi yonbag’ir xovuz

tomonidan bir marta yoki ikki marta chaqiq tosh to’shab yoki shag’al

qatlamiga to’qilgan kataklarga solingan toshlar tashlab ekib

mustaqkamlanadi. Pastki yonbag’ir chim bostirib o’tlar ekib, kamdan kam tosh tushab maxkamlanadi.

Grunt to’kib qurilgan to’g’onning ko’ndalang profili yo’l ko’tarmasidan faqat yonbag’irlari qiyalama bo’lishi bilan farq

qiladi, ularning tikligi ko’tarmaning balandligi va grunt turiga

qarab 29.1.-jadvalda ko’rsatilgan.

To’g’on asosi orqali filtrasiya xavfi bo’lganida filtrasiyaga qarili tish qurilishi kerak, agar to’g’on qum to’kib qurilgan bo’lsa,

loydan, qumoq tuproqdan yoki chirish darajasi 50% va undan ortiq

bo’lgan torfdan ekran qurilishi zarur. Agar asosidagi gruntlarning

ustki qatlamlari suv o’tkazadigan bo’lsa, filtrasiya xavfini

bartaraf etish uchun to’g’on tanasiga filtrasiya koeffitsienti ko’pi

bilan 10,4 sm/s bo’lgan loyli gruntlardan suv o’tqazmaydigan o’zak

(yadro) yotqiziladi, u to’shama gruntga kirib turishi kerak. O’zakning

o’lchami uning chegaralarida oqim gradienti 4<Ж< 10 ni tashkil etishi

kerakligi shartiga asosan belgilanadi.

Agar to’g’on tanasida depressiya egri chizig’i pastki yonbag’irga

yoki mavsumiy muzlash zonasiga chiqsa, gruntning yuvilishining

oldini olish uchun gorizontal tosh prizma ko’rinishida bo’lgan, suvni

ushlab qoluvchi va chetlatuvchi drenaj qilinadi, u pastki

yonbag’irning etagida joylashtirilib, to’g’on tanasidan yirikligi

bora-bora kamayib boradigan filtrlovchi materialdan iborat

qatlamlar bilan ajratib quyiladi.

Toshish suvlarini tashlab yuborish uchun suvi ko’tarilgan

satxida to’g’on chetida zich gruntda (materik gruntda) toshqin

sarflarini o’tkazib yuborishga mo’ljallangan ko’prik

joylashtiriladi.

Loyixada ko’tarma-to’g’onni ko’zda tutganda, uning qurilishi

ishlarning sinchiklab bajarilishini talab etishini hisobga olish

zarur. Shunday hollar ham ma’lumki, to’g’on bir-ikki yil o’tgandan

keyin buzilgan (yemirilgan) va uni tiklab bo’lmagan. Kutarmalar

ko’rishga gidrotexniklarni jalb etish zarur. Cho’kindi gruntni jar

tubidagi zarrang gruntgacha olib tashlash kerak, jarning to’g’on bilan

tutashgan joylarida jar yonbag’irlarini pog’ona-pog’ona qilib

tozalash, to’g’on tanasida gruntni yaxshilab shibbalash zarur.