Qattiq jismlar fizikasi

Issiqlik manbasi va uning parametrlarini oʻlchash natijalari
Ushbu BMIda issiqlik manbasi sifatida KT 818 B tranzistoridan foydalanildi. Ba’zan unchalik katta boʻlmagan predmetni yoki havo hajmini qizdirishga ehtiyoj tugʻiladi. Buni quvvatli tranzistordan foydalanib osongina amalga oshirish mumkin. Bunday nostandart qizdirgich elementning ustunlik tomonlari sifatida uning arzonligi, topishning osonligi, oʻrnatishning qulayligi va yaratilishi paytida samarali issiqlik uzatishga moʻljallanganligini keltirish mumkin. Quyidagi 3.1 – rasmda KT818V tarnzistorini issiqlik manbasi sifatida ishlatish uchun foydalaniladigan elektr sxemasi keltirilgan.

3.1 – rasmda tranzistorning kollektor tok taxminan 500 mA ga teng boʻlib u tranzistorning kuchaytirish koeffisiyentiga bogʻliq va 12 Vt quvvat ajralishiga ekvivalent.

Kollektor tokini hisoblash uchun tranzistorning kuchytirish koeffisiyentini va baza tokini bilish kerak. Masalan 9,1 kOm rezistor va ta’minlash kuchlanishining 24 V qiymati uchun baza taxminan 24 V/9100 Om = 2,6 mAga teng boʻladi. Sobiq ittifoq davrida ishlab chiqilgan tranzistorlar kuchaytirish koeffisiyenti kuchli farqlanadi va bizning holimizda u 200 lar atrofida boʻlib baza toki 2,6×200 = 500 mA ga teng doʻldi.

Amaliyotda baza tokini berish va talab qilingan quvvatni olish uchun rezistorni tajriba orqali tanlab olish kerak boʻladi. Zarur hollarda tranzistorlarni paralell ulash mumkin va bunda tanlangan tranzistorlarning kuchaytirish koeffisiyentlari qizdirish jarayoni bir tekis boʻlishi uchun bir-biriga yaqin boʻlishi kerak.

Bunday qizdirgich ishlashi mumkin boʻlgan maksimal temperatura taxminan 60-70 graduslarni tashkil qiladi.


Quyidagi 3.2 – rasmda tranzistor isitgichning temperaturasining unga berilgan kuchlanishga bogʻliq ravishda oʻzgarishlari keltirilgan. Rasmdan koʻrinib turibdiki kollektor-emitter U_k-e oʻtishiga qoʻyilgan kuchlanish qiymati 10 V boʻlganda tranzistor temir tagligi temperaturasi 10 minut vaqt davomida 98 ⁰C gacha ortib borib, keyin deyarli oʻzgarmasdan qolar ekan. U_k-e kuchlanish qiymatining keyingi oshishlari tranzistor temperaturasining uning ishlashi uchun halokatli boʻlgan sohalarga qarab oʻtib ketishiga olib kelar ekan.