Qashqadaryo viloyat hokimligi o`rta maxsus, kasb-hunar ta`limi boshqarmasi

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI

Qashqadaryo viloyat hokimligi o`rta maxsus, kasb-hunar ta`limi boshqarmasi

Koson kompyuter texnologiya kasb hunar kolleji

UMUMTA`LIM FANLAR

kafedrasining

o`qituvchisi

mamatqulov ulug`bekning

INFORMATIKA

fanidan





Koson– 2011 yil.

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI

Koson kompyuter texnologiya kasb hunar kolleji

INFORMATIKA

fanidan

MA`RUZA MATNLARI

TO`PLAMI

I va II yarim yilliklar uchun.

(Barcha o`quv yo`nalishlari uchun)

Koson– 2011 yil.

№	Boblar	Mavzular	Soat
	1. Axborot va jamiyat (4 soat)	Axborot haqida tushuncha. Axboriy jarayonlar	2
		Axborotni tasvirlash, saqlash, uzatish va ishlov berish. Axborotning sifat ko`rsatkichlari	2
	2. Zamonaviy shaxsiy kompyuterlar va ularning dasturiy ta`minoti (8 soat)	Shaxsiy kompyuterlarning tasnifi va tarkibi	2
		Tizimli blok va uning tuzilmasi
		Kompyuterda ma`lumotlarni tashkil etish va saqlash	2
		Operatsion tizim. Drayverlar. Fayllar va papkalar bilan ishlash	2
	3. Kompyuterlarning tizimli dastur ta`minoti (16 soat)	Tizimli dastur ta`minoti Tizimli dastur ta`minoti turlari va ularning o`zaro farqli tomonlari	2
		Qobiq dasturlar va ularning turlari	2
		Zamonaviy operatsion tizimlar. WINDOWS OT	2
		Windows tizimi imkoniyatlari	2
		Windows tizimi qo`shimcha imkoniyatlari	2
		Windows tizimi oynalari	2
		Linux operatsion tizimi va uning imkoniyatlari	2
		Linux operatsion tizimi qo`llanilishi doiralari	2
	4. Ofis dasturlarining qo`shimcha imkoniyatlari (16 soat)	Office dasturlar paketi va uning tarkibi	2
		Matn prosessorlari va ularning qo`shimcha imkoniyatlari	2
		Giperssilkalar, rasmlar va murakkab jadvallar bilan ishlash	2
		Tex, Latex dasturlari	2
		Jadval prosessorlarining qo`shimcha imkoniyatlari	2
		Taqdimot va uni yaratishning dasturiy ta`minoti	2
		MS Power Point dasturining qo`shimcha imkoniyatlari	2
		Kasbiy faoliyatda office dasturlaridan foydalanish imkoniyatlari	2
	5. Kompyuterda grafik ob`yektlar bilan ishlash (20 soat)	Grafik ob`yektlar va ularning kompyuterda tasvirlanish usullari.	2
		Kompyuter grafikasi tushunchasi	2
		Kompyuter grafikasi turlari	2
		Tasvirlarni qayta ishlash vositalari (skaner va planshet) yordamida kiritish va qayta ishlash	2
		Rastrli va vektorli grafika dasturiy ta`minoti	2
		Adobe Photoshop dasturida tasvirlarni qayta ishlash	2
		Corel Draw dasturida tasvirlarni qayta ishlash	2
		Autocad, MathCad dasturlari va ular bilan ishlash asoslari	2
		Ikki va uch o`lchovli grafika	2
		Kasbiy faoliyatda grafik dasturlardan foydalanish imkoniyatlari	2
	6. Kasbiy faoliyatda amaliy dasturlardan foydalanish asoslari (20 soat)	Amaliy dasturlar va ulardan ish faoliyatida foydalanish vazifalari Matnlar bilan ishlash dasturlari.	2
		Nashriyot tizimlari	2
		PageMaker dasturi va unda ishlash asoslari	2
		PageMaker dasturida matnli, jadvalli ma`lumotlar bilan ishlash	2
		PageMaker dasturida tasvirli ma`lumotlar bilan ishlash	2
		Iqtisodiy sohalarda qo`llaniladigan dasturlar	2
		Microsoft Excel electron jadvali va unda ma`lumotlarni kiritish	2
		Statistika dasturi va uning imkoniyatlari	2
		Tarjimon dasturlar.	2
		O`giruvchi dasturlar Promt, Uzlat dasturlari va ular bilan ishlash (mustaqil yaratish usullari)	2
	7. Zamonaviy dasturlash tillari (20 soat)	Zamonaviy dasturlash tillari va ularning tasniflari	2
		Dasturlash tillari asosiy tushunchalari va operatorlari	2
		Asosiy algoritmik tuzilmalar (chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi algoritmlar) Prosedura va funksiyalar	2
		Dasturlashda modullar va ularning ishlatilishi. Ob`yektga mo`ljallangan dasturlash haqida tushuncha	2
		Delphi dasturlash muhiti va uning komponentlari	2
		Komponentlar palitrasi. Palitra bo`limlari va ayrim komponentlar xossalari	2
		Delphi dasturlash strukturasi. Loyiha va modul	2
		Delphi tili operatorlari	2
		Delphi dasturlash tilida prosedura va funksiyalar	2
		Delphi dasturlash tilining grafik imkoniyatlari	2
	8. Web-dizayn asoslari (16 soat)	Web-dizayn haqida tushuncha	2
		Web-dizayn va uning dasturiy ta`minoti	2
		Front Page, DHTML, JAVA va Macromedia Flash dasturlari yordamida Web-sahifalar yaratish usullari	2
		Web-sahifalarga rasmli, grafikma`lumotlarni joylashtirish va bezash	2
		Web-sahifalarda formalar yaratish va bezash	2
		Web-sahifalarda animatsiyalar va ularni o`rnatish	2
		Ovozli ma`lumotlar va ular bilan ishlash	2
		Web-sahifalar bilan aloqani o`rnatish imkoniyatlari	2
Jami:			120

1-Mavzu: Axborot haqida tushuncha. Axboriy jarayonlar.

Reja:

1. 
   Informatika fani tarixi va buguni
   
2. 
   Informatikaning kundalik hayotimizda tutgan o`rni
   
3. 
   Informatika sohasining texnik, dasturiy vositalari
   

Informatika 60-yillarda Frantsiyada elektron xisoblash ma-shinalari yordamida axborotni kayta ishlash bilan shugullanuvchi soxani ifodalovchi atama sifatida yuzaga keldi. Informatika atamasi lotincha suzdan kelib chikkan bulib, tushuntirish, xabar kilish, bayon etish ma`nolarini anglatadi. Frantsuzcha informatika suzi axborot avtomatikasi yoki axbo­rotni avtomatik kayta ishlash ma`nosini anglatadi. Ingliz tilida suzlashuvchi mamlakatlarda bu atamaga komp­yuter texnikasi xakidaga fan sinonimi mos keladi.

Uzbekiston Respublikasi jaxon darajasidagi ilmiy maktablar yaratgani, ularda tadkikotlar muvaffakiyatli olib borilayotganligi bilan shartli ravishda faxrlana oladi. Matematika fanining extimollar nazariyasi va matematik statistika, differentsi­al tenglamalar va matematik fizika, funktsional taxlil soxasidagi yutuklari respublikadan ancha uzokda xam mashxur " deb yozadi Uzbekiston Respublikasi Prizedenti I. A. Karimov.

Informatikaning inson faoliyatining mustakil soxasi si­fatida ajralib chikishi birinchi navbatda kompyuter texnikasining rivojlanishi bilan boglik Bunda asosiy xizmat mik­roprotsessor texnikasiga tugri keladi, uning paydo bulishi 70-yillar urtalarida ikkinchi elektron inkilobini boshlab berdi.

Shu davrdan boshlab xisoblash mashinalarining element negizi-ni integral chizma va mikroprotsessorlar tashkil etdi. Infor­matika atamasi nafakat kompyuter texnikasi yutuklarini aks ettirish va foydalanish, balki axborotni uzatish va kayta ish­lash jarayonlari bilan xam boglanadi.

Informatika axborotni kayta ishlash, ularni kullash va ijtimoiy amaliyotning turli soxalariga ta`sirini EXM tizimlariga asoslangan xolda ishlab chikish, loyixalash, yaratish, baxolash, ishlashning turli jixatlarini urganuvchi kompleks ilmiy va muxandislik fani soxasidir.

Informatika bu jixatdan axborot modellarini kurishning umumiy metodologik tamoyillarini ishlab chikishga yunaltirilgan. Shu bois axborot uslublari ob`ekt, xodisa, jarayon va xokazolarni axborot modellari yordamida bayon etish imkoniyatiga egadir.

Informatikaning vazifalari, imkoniyatlari, vosita va us­lublari kup kirrali bulib, uning kuplab tushunchalari mavjud. Ularni umumlashtirib kuyidagicha talkinni tavsiya etamiz.

Informatika va kibernetika tushunchalarida kupincha chalkashliklar uchrab turadi. Ularning uxshashligi va farkini tushuntirishga xarakat kilamiz.

N. Vinner tomonidan kibernetikaga kiritilgan asosiy fikr inson faoliyatining turli soxalarida murakkab dinamik tizimlarni boshkarish nazariyasini ishlab chikish bilan boglik. Kibernetika kompyuterlar mavjudligi yoki yukligidan kati nazar mavjuddir.

Informatika yangi axborotni ancha keng, kibernetika kabi turli ob`ektlarni boshkarish vazifalarini amaliy xal etmay, uzgartirish va barpo etish jarayonlarini urganadi. Shu bois informatika xakida kibernetikadan ancha keng fan soxasi, degan tasavvur xosil bulishi mumkin. Birok boshka jixatdan, informatika kompyuter texnikasi bilan boklik bulmagan mu-ammolar echimi bilan ifodalanmaydi, bu, shubxasiz, uning umumlashtiruvchi xususiyatini cheklaydi.

Informatika kompyuter texnikasi rivojlanishi tufayli yuzaga keldi, unga asoslanadi va usiz mavjud bula olmaydi. Ki­bernetika kompyuter texnikasining barcha yutuklaridan unumli foydalansa xam, lekin ob`ektlarni boshkarishning turli mo­dellarini yaratgan xolda uz-uzicha rivojlanaveradi. Kiberneti­ka va informatika tashki jixatdan bir-biriga juda uxshash bulsa xam, lekin:

• informatika — axborot va uni kayta ishlovchi texnikaviy, dasturiy vositalari xususiyatlariga asoslanishi;

• kibernetika esa — ob`ektlar modellarining kontseptsiyalarini ishlab chikish va kurishda xususan axborotlardan keng foydalanishi jixatidan farklanadi.

Informatika keng ma`noda insoniyat faoliyatining barcha soxalarida asosan kompyuterlar va telekommunikatsiya aloka vositalari yordamida axborotni kayta ishlashi bilan boglik; fan, texnika va ishlab chikarishning xilma-xil tarmoklari birligini uzida namoyon etadi.

Informatikani tor ma`noda uzaro alokador uch kism — tex­nik vositalar, dasturiy vositalar va algoritmli vositalar sifatida tasavvur etish mumkin. Uz navbatida informatikani xam umuman, xam kismlari buyicha turli jixatlardan: xalk xujaligi tarmogi, fundamental fan, amaliy fan soxasi sifatida kurib chikish mumkin

Informatika xalk xujaligi tarmogi sifatida kompyuter texnikasi, dasturiy maxsulotlarni ishlab chikarish va axborot­ni kayta ishlash zamonaviy texnologiyasini ishlab chikish bilan shugullanadigan xujalik yuritishning turli shakllaridagi korxonalarning bir turda jamlanishidan iborat buladi. Infor­matikaning ishlab chikarish tarmogi sifatidagi uziga xosligi va axamiyati shundaki, xalk xujaligining boshka tarmoklari mexnat samaradorligi kup jixatdan unga borlikdir. Bundan tashkari, bu tarmoklar me`yorida rivojlanishi uchun informatikaning uzida mexnat samaradorligi ancha yukori sur`atlarda usib borishi lozim, chunki xozirgi davrda jamiyatda axborot kuprok sunggi iste`mol predmeti sifatida namoyon bulmokda: odamlarga dunyoda ruy berayotgan vokealar, ularning kasbiy faoliyatiga doir predmet va xodisalar, fan va jamiyatning rivojlanishi xakida axborot zarur. Mexnat samaradorligining bundan keyingi usishi va farovonlik darajasini kutarish, katta xajmdagi multimedia axborotini (matn, grafika, videotasvir, tovush, anima­tsiya) kabul kilish va ishlashga yangi intellektual vositalar va "inson mashina" interfeyslaridan foydalanish asosidagina erishish mumkin. Informatikada mexnat unumdorligi oshishi sur`atlari etarli bulmasa, bugun xalk xujaligida mexnat samaradorligi usishining anchagina kamayishi ruy berishi mumkin. Xozir dunyodagi barcha ish joylarining 50% ga yakini axborotni kayta ishlash vositalari bilan ta`minlangan.

Tayanch iboralar:

Kompyuter parki, interfeys, kibernetika, texnik va dastur vositalari.
Nazorat savollari

1. Jahon miqyosida kompyuter texnikasi va informatikaning rivojlanish tarixini gapirib bering.

2. Elektron hisoblash mashinalaridan birinchisi haqida gapirib bering.

3. O`zbekistonda informatika, kibernetika sohalarining rivoji va hissa qoshgan shaxslar kimlar ?
Topshiriqlar

1. O`tilgan mavzuni o`qib kelish.

2. Keyingi yangi mavzuga tayyorlanib kelish.
Adabiyotlar:

1. 
   S. S. Gulomov va boshk. Iktisodiy informatika. Toshkent, «Uzbekiston», 1999
   
2. 
   S. S. Gulomov va boshk. Axborot tizimlari va texnologiyalari. Toshkent, «Uzbekiston», 2000.
   
3. 
   V.A. Kaymin, B.S. Kasaev. «Informatika: praktikum na EVM» Uchebnoe posobie. Moskva «Infra – M» 2001.
   
4. 
   A.D. Xomonenko. Osnovk sovremennkx kompyuternkx texnologiy. S.-Peterburg.1998.
   
5. 
   E. Nechaeva. «Personalniy kompyuter, Internet i Elektronnaya pochta» Moskva «Mayor» 2001.