Qarzlar bo’yicha хarajaтlar hisobi

Dt Uskuna 1000000 so`m

Kt Bank krediti bo`yicha majburiyat 1000000 so`m

Shu bilan bir paytda bank krediti bo`yicha foizlar ana shu kundan e`ti-boran hisobga olinadi. Masalan, bank krediti foiz stavkasi 24 % bo`lsa, oktyabr oyi uchun hisoblangan foizlar (1000000 x 24 % : 365 kun x 31 kun = 20383 so`m) buxgalteriyada quyidagi yozuvlar bilan aks ettiri-ladi:

Dt foiz ko”rinishidagi xarajatlar - 20383 so`m

Kt Hisoblangan foizlar - 20383 so`m

Ba`zi hollarda xo`jalik yurituvchi sub`ekt bir nechta qarz mablag`larini bir paytning o`zida olishi va ular bo`yicha xarajatlar qarzlardan foydalanish dara-jasiga mos kelmay qolish hollari ham uchraydi. Bunday hollarga binolar quri-lishi uchun qarzlardan foydalanish misol bo`la oladi. Masalan, kompaniyaning maqsadli qarzi 3 mln.so`m va u 2003 yil 1 yanvarda olingan. Foiz stavkasi 10 % bo`lsa, 1 chorak uchun qarzlar bo`yicha xarajatlar 75000 so`mni tashkil qiladi. Foiz-lar bo`yicha xarajatlar kapitalizatsiyasi stavkasi 2,50 % ( 75000 : 3000000). Agar 1 chorakda bino qurish uchun har oyda 200000 so`mdan sarflangan bo`lsa, kapitalizatsiya uchun o`rtacha xarajatlarni aniqlaymiz:

200000 + (200000 x 2/3)+ (200000 x 1/3) 400000 so`m

400000 so`m x 2,50 % 10000 so`m.

Shunday qilib, qarzlar bo`yicha xarajatlarning barchasi 75000 so`mni tashkil qilsa, kapitalizatsiya qilinadigani - bu minimalidir, ya`ni 10000 so`m.

Qarzlar bo`yicha sarflarni kapitalizatsiyalashtirish ob`ektni faol o`zlash-tirish jarayoni uzoq muddatga to`xtatilganda to`xtatilishi mumkin. Bu holatda quyi-dagi shartlar bajarilganda kapitalizatsiyalashtirish jarayoni to`xtatilmasligi mumkin:

a)hisobot davrida texnik va ma`muriy ishlarning ahamiyatli qismi bajarib bo`lginda ;

b) vaqtincha to`xtab turish aktivni yuzaga keltirishning texnlogiyasida ko`zda tutil-gan bo`lsa.

Qarzlar bo`yicha xarajatlar yuqorida keltirilgan ikki usulning birinchisi bo`yicha hisobga olinganda ham maxsus “Foiz ko`rinishidagi xarajatlar”, “Kurslardagi salbiy farqlar” hisobvaraqlarining debet tomonida va tegishli hisobvaraqlar-ning kredit tomonida aks ettiriladi. Hisoblangan foizlar yoki majburiyatlar “Hisoblangan foizlar” hisobvarag`ida aks ettiriladi. Agar qarzlar bo`yicha xara-jatlar kapitalizatsiya qilinsa, ular avval kapital qo`yilmalar, so`ngra aktivlar-ni hisobga oluvchi hisobvaraqlarning debetida aks ettiriladi. Yuqoriagi quri-lish misolidagi xarajatlarni aks ettirish uchun quyidagi yozuvdan foydalanamiz: