Qarshi muhandislik iqtisodiyot

3.Radioto‘lqinli sath o‘lchash vositalari. 
Suyuq metall sathni o‘lchashda istiqbolli 
usul — radioto‘lqinli usuldir. Elektromagnit 
to‘lqinlari tebranish parametrlarining suyuqlik 
sathiga 
bog‘liqligiga 
asoslangan 
sath 
o‘lchagichlar radioto‘lqinli sath o‘lchagichlar 
deb ataladi. 
Radioto‘lqinli usullarga radiolokatsion, 
radiointerferension, endovibratorli va rezonansli 
usullar kiradi. 
Radioto‘lqinli 
sath 
o‘lchagichlarning 
ishlashi elektromagnit to‘lqinlarning elektr va 
magnit 
xossalari 
bilan 
farq 
qiladigan 
muhitlarning chegarasidan qaytishi hodisasiga 
asoslangan. 
Elektromagnit 
to‘lqinlarining 
tarqalish 
tezligi v muhitda uning dielektrik ε va magnit o‘tkazuvchanligi μ qiymatlari bilan 
topiladi: 




C
v
, (28.3) 
bu yerda, С — vakuumda yorug‘lik tezligi. 
Sath o‘lchagich sxemasi (28.3-rasm) nur tarqatgich 1, elektromagnit 
energiyasi qabul qilgichi 2 va vaqt oralig‘ini o‘lchash qurilmasi 3 dan iborat. Sath 
h qiymati nur tarqatgich signalni jo‘natish payti bilan qaytgan signal qabul qilgich 
2 ga kelgan payt orasidagi vaqtni aniqlash yordamida topiladi. Shu kattaliklar 
ushbu munosabat bilan bog‘langan. 
C
h
H






)
(
2
. (28.4) 
Odatda, lokatsiya gaz muhiti orqali suyuqlik ustida olib boriladi (agar 
suyuqlik elektr o‘tkazmaydigan bo‘lsa, lokatsiya prinsip jihatidan suyuqlik orqali 
ham amalga oshirilishi mumkin). Lokatsiyaning gaz (havo) orqali olib borilishi 
ma’qulroq, chunki nur tarqatgichlar suyuqlik ta’siriga berilmaydi, bu yerda,n 
tashqari, gazlarning magnit va dielektrik o‘tkazuvchanligi katta emas va amalda 
gazning parametrlari o‘zgarishiga va xossalariga bog‘liq emas. Bu sath o‘lchagich 
ko‘rsatishlarining amalda suyuqlik xossalariga bog‘liq emasligini ko‘rsatadi. 
28.3 – rasm.Radiolokatsion sath