Qarshi muhandislik iqtisodiyot

12.3-rasm.Muvozanatlashtiruvchi
prujinali qo‘ng‘iroqli difmanometr. 
Prujina 
bilan 
muvozanatlashtirishdan 
differensial 
manometrlarda 
foydalaniladi. Muvozanatlashtiruvchi 
prujinali qo‘ng‘iroqli 
manometrning 
prinsipial sxemasi 13.3- rasmda keltirilgan. Difmanometrning sezgir elementi 
suyuqlikka qisman botirilgan va prujina 2 ga osilgan yupqa devorli qo‘ng‘iroq 1 
dan iborat. Qo‘ng‘iroq materiali zichligi suyuqlik zichligidan katta bo‘lgani uchun 
Р
1
—
Р
2
= 
∆Р
= 0 bo‘lganda prujina bir oz cho‘zilgan bo‘ladi, bunda u 
qo‘ng‘iroqning og‘irlik kuchi va uning devoridagi suyuqlik gidrostatik bosimi 
kuchi orasidagi farqni teng qiladigan kuchni muvozanatlashtiradi. Bosim farqi 
ortishi bilan qo‘ng‘irokning ko‘tarilishi boshlanadi, natijada prujina qisiladi. 
Prujinaning qo‘ng‘iroqsiljishi 
Н
ga teng bo‘lgan siqilish darajasi (boshlang‘ich 
bo‘shashgan holatidan e’tiboran) o‘lchanayotgan bosimlar farqiga proporsional, 
ya’ni 
,
)
(
)
(
2
1
2
1
g
C
Sh
P
P
C
S
H






(13.12) 
bunda
S
— qo‘ig‘iroq tubining yuzi; 
С
— prujinaning koeffitsiyenti; 
g
P
P
h
)
(
2
1
2
1





qo‘ng‘iroqning
P
1
— 
P
2
= 0 bo‘lgandagi botish koeffitsiyenti. 
Ferrodinamik datchik bilan ta’minlangan qo‘ng‘iroqli asbob sxemasi 13.4-
rasmda keltirilgan. Asbobning sezgir elementa qo‘ng‘irok 4 iing ochiq tarafi bilan 
qisma moyga cho‘ktirilgan. Asbobga ikkita naycha ulangan: katta bosim 

---

74 
qo‘ng‘iroq ustida, kichik bosim esa uning ichiga beriladi. Qo‘ng‘iroq qo‘zg‘almas 
idishcha 3 da joylashgan burchakli richag 1 ga ilinadi. Qo‘ng‘iroq hosil qilgan 
zo‘riqish prujina 5 orqali muvozanaglanadi. Qo‘ng‘iroq siljishi bilan bosimning 
o‘zgarishi natijasida richag 1 va ferrodinamik datchik 7 ning ramka o‘qi 9 da 
joylashgan maxsus shesternyacha 8 bilan qattiq bog‘langan sektori 2 buriladi. 
Shunday qilib, datchik ramkachasining burilish burchagi binobarin, uning EYK i 
qo‘ng‘iroqqa ta’sir ko‘rsatuvchi bosimlar farqiga proporsional. Prujina 5 ning 
tarangligi vint 6 orqali rostlanadi. Hozir bosimning siyraklanishini va bosim 
o‘zgarishlarini o‘lchash uchun qo‘ng‘iroqli asboblarning katta nomenklaturam 
chiqariladi. Ko‘rsatishlarni masofaga uzatish elektr (differensial transformatorli va 
ferrodinamik) hamda pnevmatik sistemalar orqali bajariladi.