Qarshi muhandislik iqtisodiyot

8.11-rasm.Uch simni ulash 
sxemasi. 
 
8.12-rasm. Muvozanatlashtirilmagan 
ko‘prikning prinsipial elektr 
sxemasi. 
R
1
, = 
R
2
, bo‘lsa,
R
t
+
 R
np
 = R
p
 + R
np
.
(8.23) 
Bu tenglamadan ko‘rinib turibdiki, uch simli sxemada simlarning qarshiligi 
o‘lchash natijasiga ta’sir qilmaydi. 
Uch simli sxemalarda har bir liniya qarshiligi har bir liniyadagi alohida 
moslash qarshiliklari yordamida berilgan Rpr qiymatgacha olib boriladi. 
Muvozanatlashtirilgan ko‘prik sxemalarning kamchiligi (qo‘l manipulyatsiyasini 
bajarish zaruriyati) muvozanatlashtirilmagan ko‘priklar sxemasida bartaraf etilgan. 
Muvozanatlashtirilmagan ko‘priklar temperaturani o‘lchash uchun qarshilik 
termometrlari 
bilan 
birgalikda 
ham 
qo‘llniladn. 
Ammo 
ulardan 
gaz 
analizatorlarida, konsentratormerlarda va qator o‘lchash vositalarida keng 
foydalaniladi. 
Muvozanaglashtirilmagan 
ko‘priklar 
temperaturani 
bevosita 
o‘lchash 
imkonini beradi. 8.12-rasmda bu ko‘prikning sxemasi keltirilgan R — rostlash 
karshiligi; R1, R2, R3— ko‘prikning doimiy qarshiliklari; Rm — millivoltmetr 
karshiligi; Rk—nazorat qarshiligi; K (kontrol) holatidan (o‘) o‘lchash holatiga 
o‘tkazish pereklyuchateli —P; Rt—qarshilik termometri; P pereklyuchatel O‘ 
holatda turganida Rt ning o‘zgarishi bilan millivoltmetr orqali ta’minlash 
kuchlannshiga to‘g‘ri proporsional bo‘lgai tok o‘tadi. Demak, tok o‘zgarmas 
bo‘lishi kerak, bu vazifani rostlash qarshiligi R bajaradi. Ta’minlash kuchlanishini 
nazorat qarshiligi Rk bajaradi. Rk ning miqdori shuiday tanlanishi kerakki, 
qarshilik ulanganda asbob strelkasi shkaladagi qizil chiziqli belgini ko‘rsatsin. 
Rt 
qarshilik 
o‘zgarganda. 
pereklyuchatel 
O‘ 
vaziyatda 
turganida, 
millivoltmetr orqlli kuchi shu o‘zgarishga to‘g‘ri proporsional bo‘lgan tok o‘tadi: 
,
3
1
2
м
K
R
R
R
R
U
I
t
ab


