Qarshi muhandislik iqtisodiyot


avtomatik namlik o‘lchagich



Download 7,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet165/168
Sana16.04.2022
Hajmi7,43 Mb.
#557414
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   168
Bog'liq
27.08.2021-2022 STO\'A Ma\'ruza matni

avtomatik namlik o‘lchagich 


219 
karshiliklaridir (sxemada ikki qo‘shimcha R
1
va R
3
qarshiliklar mavjud). Ko‘prik 
diagonali bo‘ylab millivoltmetr ulangan. Lampaning chap yarim to‘ridagi Uc 
manfiy kuchlanish R
х
qarshilikdagi kuchlanishning pasayishi orqali aniqlanadi va u 
doimiy bœladi. Shuning uchun triodning chap yarimidagi qarshiilik ham doimiy 
bo‘ladi. O‘ng triod to‘ridagi manfiy kuchlanish Uс dan
I
R
b
qattalikka farq 
qiladi.
I
tok esa ko‘rilayotgan materialning Rx qarshiligi va R

reoxord 
sirpang‘ichining holatiga bog‘liq.. Reoxord sirpang‘ichi millivoltmetr strelkasiniig 
nol 
holatidan (ko‘prik 
muvozanati 
buzilgan) chetga chikishida 
R
2
da 
kuchlanishning pasayishi, R
6
va R
7
larda kuchlanishning pasayishi bilan 
muvozanatlashguncha konpensator orqali harakatga keltiriladi. 
Triodning ikkala yarmidagi siljish kuchlanishlari bir xil bo‘lganida, ko‘prik 
muvozanat holatiga keladi. Namlikning binobarin material qarshiligi R
x
ning 
o‘zgarishi bilan R
6
qarshilikda tok hosil bo‘ladi, ko‘prik muvozanati buziladi, 
natijada R
2
sirpang‘ich tegishli qiymatga siljiydi. Har bir namlik qiymatiga reoxord 
sirpang‘ichi R
2
ning muayan holati mos keladi. 
Yuqorida aytilganidek, o‘zgartkich qarshiligi material namligidan tashqari 
boshqa omillarga ham bog‘liq. Shuning uchun qarshilik va namlik o‘rtasidagi 
nisbatni ta’riflovchi egri chiziqlarning xarakteri bir xil bo‘lsa ham turli moddalarga 
mos kelmaydi (har bir modda uchun darajali egri chiziq yoki hisoblash jadvallari 
kerak bo‘ladi). 
Dielkometrik usul 
kapillyar-g‘ovak jismlar namligining o‘zgarishi ularning 
dielektrik singdiruvchanligini o‘zgartirib yuborishiga asoslangan. Quruq jismlarda 
dielektrik singdiruvchanlik ε= 1...6, suvniki esa ε = 81. Materialning namligi 
o‘zgarishi natijasida dielektrik singdiruvchanlikning o‘zgarishini, odatda, 
qoplamlari orasiga tahlil qilinayotgan material joylashtirilgan kondensator 
sig‘imining o‘zgarishi bo‘yicha aniqlanadi. Dielkometrik namlik o‘lchagichning 
o‘zgartkichi ikkita yassi plastina yoki ikkita konsentrik silindrlar tarzida yasalib, 
ularning orasi tahlil qilinayotgan material bilan to‘ldiriladi. Geometrik o‘lchamlari 
ma’lum kondensatorning sig‘imini quyidagi tenglama bilan ifodalash mumkin: 
C=K∙ε , (45.2) 
bu yerda, К — kondensatorning geometrik o‘lchamlari va shakliga qarab aniqlanadigan doimiy; 
ε — materialning namligi bo‘yicha aniqlanadigan dielektrik singdiruvchanlik

Sig‘imli o‘zgartkichining yuqori chastotali tebranish konturiga ulanishi 
o‘zgartkichning sig‘imini va unga qarab materialning namligini o‘lchash uchun 
lampada yoki yarim o‘tkazgichli asboblarning rezonansli sxemalaridan 
foydalanishga imkon beradi. Sig‘imli o‘zgartkichlar materialning tarkibi, uning 
tuzilishi. hamda elektrod bilan material o‘rtasidagi kontakt qarshilikka kam sezgir. 
Chunki ko‘pchilik materiallarning dielektrik singdiruvchanligi haroratga bog‘liq 
bo‘ladi, sanoat asboblarida haroratning o‘zgarishiga tuzatmani avtomatik kiritish 


220 
ko‘zda tutiladi. Sig‘imli namlik o‘lchagichlarning xatoligi 0,2...0,5% ni tashkil 
etishi mumkin. Biroq namuna olish usuli (kondensator qoplamlari orasini material 
bilan to‘ldirish) o‘lchash natijalariga ta’sir qilishi mumkin. Masalan, hatto tahlil 
qilinayotgan 
material 
zarrachalarining 
o‘zgarishi 
namlik 
o‘lchagichning 
ko‘rsatishiga juda katta ta’sir qiladi. Shu sababli qattiq va sochiluvchan 
moddalarning namligini o‘lchaydigan sig‘imli namlik o‘lchagichlar texnik 
o‘lchashlarda kamroq qo‘llaniladi. 
Qattiq sochiluvchan, shuningdek, tolali materiallar namligini o‘lchashning 
murakkabligi shundaki, datchik material bilan o‘zaro ta’sirlashganida uning 
strukturasi, to‘kilma zichligi va boshqa omillar o‘zgarishi va ular asbob xatoligini 
juda ko‘paytirib yuborishi mumkin. Shuning uchun sanoatda asosan kontaktsiz 
o‘lchash usullari qo‘llanilgan: o‘ta yuqori chastotali va optik usullar. 
O‘ta yuqori chastotali (O‘YUCH) namlik o‘lchagichlarda suv va kuruq 
moddaning elektr xossalari ancha (o‘nlab marta) farq kilishidan foydalaniladi. 
Namlik qiymati tahlil qilinayotgan material qatlamidan o‘tayotgan

Download 7,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   168




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish