Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti


Dissertatsiyaning  tuzilishi  va  hajmi



Download 1,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/61
Sana08.05.2021
Hajmi1,97 Mb.
#63850
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   61
Bog'liq
issiqlik taminoti tizimida aktiv va passiv quyosh qurilmalarining samaradorligini asoslash

Dissertatsiyaning  tuzilishi  va  hajmi.  Dissertatsiya  kirish  qism,  3  bob  va 
xulosadan iborat. Ish ___ sahifada bayon qilingan bо‘lib ___ chizma, ___ jadval 
va  ___  manbani  о‘z  ichiga  olgan  foydalanilgan  adabiyotlar  rо‘yxatidan  hamda 
internet saytlaridan iborat. 
 
 


 

I-bob. QUYOSH ENERGIYASINI ISSIQLIK ENERGIYASIGA 
AYLANTIRISH 
 
1.1.  Quyosh qayta tiklanuvchi energiya manbai 
 
Quyosh,  uning  hayotbaxsh  nurlari  haqida  qanchadan-qancha  afsonalar 
tо‘qilmagan, rivoyatlar bitilmagan.   
Insoniyat  paydo  bo‘lgandan  buyon  quyoshga  sig‘inib  kelgan,  uni  xudo 
o‘rnida  ko‘rganlar.  Chunki  u  haqiqatdan  ham  yer  yuzida  hayot  manbaidir. 
Qadimgi Misr fira’vinlaridan biri (Nefertitining eri) Exnaton ismini qabul qilgan 
(Atonga  -  quyoshga  sajda  qiluvchi),  ya’ni  Exnaton  -  tabiiy  termayadro 
reaktoriga  sajda  qilgan.  Quyoshdagi  energiyani  hosil  bo‘lishi  -  termayadro 
reaksiyasi  tufaylidir.  Quyosh  nurlari  -  bu  vodorodning  4  dona  va  geliyning  bir 
dona atomining qo‘shilganidir [35,36].  
Qanchadan-qancha  yillar  unga  talpinib  о‘tmagan.  Ha,  inson  zoti  aqlini 
tanigandan  buyon  Quyoshga  sig‘inib  yashaydi.  Qadimda  bu  sig‘inish  odamzot 
olamning  sirlaridan  voqif  bо‘lmaganligi-dunyoni  bilish  ibtidoiy  darajada 
bо‘lganligi tufayli ilohiy tusda edi. Zamonlar о‘tib, olamni ilmiy bila boshladik. 
Quyosh  sistemasi  —  tuzilmasi  sirlari  bizga  kо‘p  jihatdan  ayon  bо‘ldi.  Biroq 
unga  nisbatan  qiziqish  ortsa  ortdiki,  kamaymadi.  Insonning  quyoshga  nisbatan 
bunchalik  qiziqishi  bejiz  emas.  Zero  sayyoramizda  hayotni  quyoshsiz  mutlaqo 
tasavvur  etib  bо‘lmaydi.  Quyosh,  uning  tiriklikning  quvvati  bо‘lgan  nurlari 
mо‘jizasi  tufayligina  ona  zaminimiz  yam-yashil  yashnab  turibdi.  U  tufayligina 
necha  million-million  yillardan  buyon  Yer  yuzida  hayot  xuddi  shunday  davom 
etib kelmoqda. Bugungi kunda bu borada ozmuncha kitoblar yozilmagan. 
Quyosh nurining buyuk mо‘jizalaridan biri fotosentez jarayoni, ya’ni quyosh 
nuri quvvatining organik (kimyoviy) quvvatga aylanishi hodisasidir. Ma’lumki, 
о‘simliklarning  yaproqlarida  yashil  modda  —  xlorofil  mavjud  bо‘lib,  u 
yorug‘lik  quvvati  ta’sirida  karbonat  angidrid  gazi  va  suv  negizida  organik 
moddalar hosil qiladi. Bu jarayonda karbonat angidrid havodan yutiladi, suv esa 


 

ildizlar  orqali  tuproqdan  sо‘riladi.  Natijada  о‘simlik  tanasida  uglevodlar,  oqsil, 
yog‘  va  murakkab  moddalar  tо‘planadi.  Bular  kishi  organizmi,  uning  sog‘ligi 
uchun zarur moddalar hisoblanadi. 
     Hozirgi kunda foydalanilayotgan organik yoqilg‘ilar: toshkо‘mir, torf, tabiiy 
gaz, neft va boshqalar bir vaqtlar fotosintez jarayonida quyosh quvvati ta’sirida 
hosil  bо‘lgan.  Bu  quvvatning  94  %i  qattiq  yoqilg‘ilarga,  qolgan  qismi  gaz  va 
suyuq yoqilg‘ilar hissasiga tо‘g‘ri keladi. 
Yerda  hayot  mavjudligining  muhim  omillaridan  biri  sayyoramizda  suvning 
aylanish  jarayonidir.  Quyosh  nuri  ta’sirida  yer  yuzasidan  suv  bug‘lanib 
atmosferaga kо‘tariladi. Natijada bulutlar hosil bо‘lib, osmonda sodir bо‘ladigan 
ma’lum  jarayonlar  ta’sirida  yana  yomg‘ir,  qor  shaklida  yer  yuziga  tushadi. 
Yog‘in-sochindan  daryolar,  kо‘llar  hosil  bо‘ladi.  Suvning  mazkur  aylanish 
jarayoni
 tufayli sayyoramiz chuchuk suv bilan ta’minlanib turadi. Daryolarning 
suv quvvatidan esa elektr quvvati olishda foydalaniladi. Yog‘in-sochin о‘simlik 
dunyosining yashashi uchun ham eng zarur omillardan biridir. 
Quyosh  nurlari  yer  sathini  bir  tekisda  isitmaydi.  Buning  natijasida 
atmosferada  ulkan  shamol  oqimini hosil bо‘ladi.  Shamol  quvvatidan  ham  keng 
miqyosda  amaliy  maqsadlar  uchun  foydalanish  mumkin.  Sayyoramizning 
issiqlik muvozanatini shakllantirishda ham quyosh asosiy rol о‘ynaydi. Quyosh 
radiatsiyasi evaziga yer yuzida
 issiqlik taqsimoti amalga oshadi. 
Shunday qilib, inson quyoshning issiqlik quvvatidan tabiiy sharoitda azaldan 
foydalanib  kelmoqda.  Bizning  davrimizga  kelib  esa  geliotexnik
1
  qurilmalar 
yordamida  undan  turli  xil  quvvatlar  olish  uchun  foydalanishning  katta 
imkoniyatlari paydo bо‘ldi. 
Quyosh  quvvatini  tasavvur  etish  uchun  quyidagi  taqqoslashni  keltirish 
mumkin. Uning bir sekundda  chiqargan quvvati Yer sharidagi barcha suvni bir 
minutda bug‘lantirib yuborishga qodir. Quyoshdan fazoga tarqalayotgan bunday 
katta miqdordagi quvvat uning markaziy qismida sodir bо‘layotgan termoyadro 
                                                 
1
 

Download 1,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   61




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish