Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti "oliy matematika" kafedrasi



Download 447,23 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/3
Sana15.12.2019
Hajmi447,23 Kb.
#30264
1   2   3
Bog'liq
ikkinchi tartibli egri chiziqlar. (1)


10-misol. 

tgx

y

  funksiyaning  birinchi  va  ikkinchi  tartibli  differensiallarini 



toping, х-erkli o’zgaruvchi. 

Yechish. 

 


dx

x

dx

tgx

dx

y

dy





2

cos


1

'







dx

x

x

dx

x

x

dx

x

dx

y

y

d

3

2



3

2

2



2

2

cos



sin

2

cos



cos

2

cos



''









11-misol. 

t

e

x

x

y



,

sin


  murakkab  funksiyaning  birinchi  va  ikkinchi  tartibli 

differensiallarini toping. 



Yechish. 

xdx

dx

y

dy

cos


'



.

cos



sin

'

'



'

)

'



(

2

2



2

2

2



x

xd

xdx

x

d

y

dx

y

dx

y

d

y

d







 

7. Ikkinchi hosilaning mexanik ma„nosi. 

  To’g’ri chiziq bo’ylab harakat qiluvchi jismning o’tgan  



s

  yo’li bilan 



t

 vaqt 


orasidagi bog’lanish  

)

(t



f

y

  formula bilan  ifodalansin. 



Hosilaning  mexanik  ma‘nosiga  binoan  jismning  oniy  tezligi  yo’ldan  vaqt 

bo’yicha olingan hosilaga teng, ya‘ni 



dt

ds

t

s

t

v



)

(

'



)

(



 Biror 

t

  momentda  jismning  tezligi 



v

  ga  teng  bo’lsin.  Agar  harakat  tekis 

bo’lmasa,  u  holda   

t

  paytdan  keyin  o’tgan   



t

  vaqt  oralig’ida  tezlik 



v

ga 



o’zgaradi.  

t

v

a

rt

o



'

 



nisbat 

t

 vaqtdagi o‟rtacha tezlanish deyiladi.  



O’rtacha  tezlanishning  vaqt  orttirmasi 

t

  nolga  intilgandagi    limiti  berilgan 



momentdagi yoki oniy tezlanish deb ataladi:  

dt

dv

t

v

im

a

t





0



 

Demak, oniy tezlanish tezlikdan vaqt bo’yicha olingan hosilaga teng. Ammo 



dt

ds

v

  bo’lgani  uchun     



2

2

dt



s

d

dt

ds

dt

d

a







  ,      ya‘ni  to‟g‟ri  chiziqli  harakat 

tezlanishi  yo‟ldan  vaqt  bo‟yicha  olingan  ikkinchi  hosilaga  teng. 

)

(t



f

s

  ga 



asosan:  

)

(



'

t



f

a



Bu ikkinchi tartibli hosilaning mexanik ma„nosidir. 

 

8. Urinma va normal tenglamalari. 

Tenglamasi 

)

(x



f

y

  bo’lgan  egri  chiziqni  qaraymiz,  bunda 



)

(x



f

 

differensiallanuvchi  funksiya.  Bu  egri  chiziqda 



0



0

0

у



x

M

  nuqtani  olamiz  va  bu 

nuqtada  egri  chiziqqa  urinma  o’tkazamiz.  O’tkazilgan  urinma  0у  o’qqa  parallel 


emas deb faraz qilib, uning tenglamasini yozamiz. Berilgan 

0

M

 nuqtadan o’tuvchi 

to’g’ri chiziq tenglamasiga ko’ra urinmaning tenglamasi  



0



0

х

х

k

y

y



 

ko’rinishga  ega  bo’ladi.  Hosilaning  geometrik  ma‘nosiga  binoan 



)

(

'



0

x

f

k

 



bo’lgani uchun urinma tenglamasi                   



0

0

0



)

(

'



х

х

x

f

y

y



 

ko’rinishni oladi. 



 7-ta„rif.  Urinish  nuqtasidan  o’tadigan  va  urinmaga  perpendikulyar  to’g’ri 

chiziq  egri chiziqqa berilgan nuqtada normal deb ataladi(106-chizma). 

 Ta‘rifdan  qaralayotgan  nuqtada  egri  chiziq  urinmaga  ega  bo’lmasa  u 

normalga  ham  ega  bo’lmasligi  kelib  chiqadi. 

)

(

x



f

  hosila  mavjud  bo’lmaganda 

egri  chiziqqa  uning 



)

(

;



x

f

x

M

  nuqtasida  0у  o’qqa  parallel  bo’lmagan  urinma 

o’tkazib bo’lmaydi.  

 

106-chizma. 



 Endi normalni tenglamasini yozamiz. 

Ikki  to’g’ri  chiziqning  perpendikulyarlik  shartiga  ko’ra  normalning  burchak 

koeffisientini 

n

k

 urinmaning burchak koeffisienti 

)

(

'



0

x

f

k

 bilan  



)

(

'



1

1

0



x

f

k

k

n



 



tenglik orqali bog’langan. 

Demak, 


)

(x



f

y

 egri chiziqqa 



0



0

0

у



x

M

 nuqtasidagi normal tenglamasi  



0



0

0

)



(

'

1



х

х

x

f

y

y



 



ko’rinishga ega. 

      12-misol. 

4

x



y

 egri chiziqqa uning 



 

1

;



1

0

M

 nuqtasida o’tkazilgan urinma 

va normalning tenglamalari yozilsin. 



     Yechish. 

3

4



'

x

y

  bo’lgani  uchun  urinmaning  burchak  koeffisienti 



4

1

4



|'

3

1







x

y

 ga teng. Demak, urinma tenglamasi:   



1



4

1





х



y

  yoki  


3

4





x

y

Normal tenglamasi:  



1



4

1

1







х

y

  yoki  


4

5

4



1





x

y

 



Adabiyotlar 

 

1. 


Т.Азларов,  Ҳ.Мансуров.  Математик  анализ.  1-қисм.  Тошкент 

«Ўқитувчи», 1986. 

2.  А.А.Гусак. Высшая математика. 1-том. Минск, 2001. 

3.  Д.В.Клетеник.  Сборник  задач  по  аналитической  геометрии.  Москва, 

«Наука”, 1986. 

4.  В.П.Минорский.  Сборник  задач  по  высшей  математике.  Москва, 

«Наука”, 2000. 

5.  Н.С.Пискунов.  Дифференциал  ва  интеграл  ҳисоб.  1-том,  Тошкент, 

«Ўқитувчи», 1972. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 


 

Download 447,23 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish