Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz olishning texnologiyasi va texnikasi»

6.4. Mitsilyar eritmalar bilan neftni siqib chiqarish. 
 
Mitsilyar  eritmalarda  bir  suyuq  faza  orasiga  ikkinchi  suyuq  faza  kirgan 
bo‗ladi.  Fazalardan  biri  aksariyat  suv  bo‗lib,  ikkinchisi  uglevodorodlardan  iborat. 
Aksariyat ikki turdagi mikroemulsiya mavjud bo‗ladi, uglevodorod suvda joylashgan 

---

yoki  suv  uglevodorod  orasida  joylashgan  holatda  bo‗ladi.  Mikroemulsiyaning 
barqarorligini  aksariyat  sirt-faol  moddalari  yordamida  hosil  qilinadi.  Mitsilyar 
eritmalar  bilan  neftni  chiqarish  jarayonida  yuqori  neft  beraolishlikka  asosan 
quyidagilar hisobiga erishiladi: 
- fazalar chegarasida yuza tarangligini anchagina kamaytirish hisobiga; 
-  siqib  chiqariluvchi  va  siquvchi  suyuqlik  va  muhitning  qovushqoqligini 
boshqarish;  
-  kollektorlarning  o‗tkazuvchanlik  xususiyatini  qoldiq  neftga  ta‘sir  qilish 
bilan oshirishga erishish; 
- siqib chiqaruvchi muhitga qovushqoq, elastik xususiyatlar berish hisobiga; 
Mikroemulsiya 
deb 
atalayotgan 
mitsilyar 
eritmalar 
yuqorida 
ko‗rsatilganlardan  tashqari  ho‗llanish  burchagiga  ta‘sir  ko‗rsatadi  va  emulsiya 
tarkibiga qarab bu ko‗rsatgich o‗zgarishi mumkin.  
Mikroemulsiyalar  odatda  tiniq  suyuqlikdan  iborat  bo‗ladilar  va  ularda 
kaogulyatsiya  hodisasi  sodir  bo‗lmaydi,  ular  o‗z  tarkibiga  qarab  gidrofil  yoki 
gidrofob holatida  bo‗lishi  mumkin. Mikroemulsiyaning  barqarorligi ko‗p  narsalarga 
bog‗liq bo‗lishi mumkin, lekin shulardan eng asosiysi kamponentlarning tuzilmasidir. 
Eritmaning  konsentratsiyasi  va  komponentlar  tuzilmasiga  qarab  emulsiyalarning 
ma‘lum  harorat  orasida  barqarorligi  ta‘minlanishi,  yoki  inversiya  hodisasi  ro‗y 
berishi  mumkin  (orqaga  qaytish  -  inversiya).  Ko‗plab  laboratoriya  va  kondagi 
tadqiqotlar natijasida quyidagilarni qayd qilish mumkin bo‗ladi: 
1. Mitsilyar eritmalar terrigen kollektorlarda karbonat kollektorlarga nisbatan 
muvaffaqiyatliroq qo‗llanishi qayd etiladi. Kollektorlarning turli tumanligi juda katta 
bo‗lmasligi  taqozo  etiladi.  Maksimal  o‗tkazuvchanlik  koeffitsiyenti  bilan  o‗rtacha 
o‗tkazuvchanlik koeffitsiyenti orsidagi farq 3-4 martadan ortmasligi lozim. O‗rtacha 
o‗tkazuvchanlik koeffitsiyenti 50 mkm
2
  dan  kam  bo‗lmasligi  maqsadga  muvofiqdir. 
Qatlamda tuzlar miqdori minimal darajada bo‗lgani ma‘qul. 
2.  Iqtisod  nuqtai  nazaridan  qatlamni  qoldiq  neftga  to‗yinganlik  darajasi  25  - 
30%  dan  ortiq  bo‗lishi  maqsadga  muvofiqdir.  Neftga  to‗yinganlik  darajasi  qancha 
ko‗p bo‗lsa, olinadigan natija shuncha yaxshi bo‗ladi. 
3.  Yuqori  qovushqoqolikka  ega  bo‗lgan  neftlarda  qo‗llaniladigan  mitsilyar 
eritmalar  neftni  chiqarish  jarayonini  juda pasaytirishi va  qatlamga  suyuqlik haydash 
texnologiyasini  murakkablashtirishi  mumkin.  Shu  nuqtai  nazardan  kelib  chiqqan 
holda qo‗llanishi lozim bo‗lgan neftlar qovushqoqligi 2-3 dan 10-20 mPa*s orasida 
bo‗lgani ma‘quldir. 
4.  Qatlam  suvlarining  sho‗rligi  eritmaning  tarkibini  o‗zgartirishi, 
barqarorligini  kamaytirishi  va  fazalarga  bo‗linishiga  olib  kelishi  mumkin.  Shuning 
uchun qo‗llaniladigan sharoitda tuzlarning miqdori 4—5% dan ortmasligi maqsadga 
muvofiqdir. 
5. Mitsilyar  eritmalarning barqarorligi harorat ortgan sari pasayishi  mumkin, 
shuning  uchun  uning  qo‗llanishi  65-75 
o
C  haroratdan  ortmasa  yaxshi  natijalarga 
erishiladi. 
6. Mitsilyar eritmalar qo‗llaniladigan mahsuldor qatlamining chuqurligi 1500-
1800 m dan ortmasligi taqozo qilinadi. 

---

7.  Quduqlar  to‗rining  joylashuvi  shu  tadbirlar  bajariladigan  joylarda  tekis 
qatorli bo‗lsa, maqsadga muvofiqdir. 
8.  Mitsilyar  eritmalarning  uzoq  muddat  neft  bilan  birga  qolib  ketmasligi 
uchun neftni olish sur‘ati jadal bo‗lishlikni toqozo etadi.