Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz olishning texnologiyasi va texnikasi»

27.3.Gaz va gazkondensat konlarini ishlatishda uchraydigan asosiy muammolar 
 
Gaz  konlarini  ishlatishning  joriy  holati  va  samaradorligining  kattaligi,  konni 
va uni o‗rab turgan bassenning geologik tuzilishining barcha xususiyatlarini hisobga 
olib  ishlatish  sistemasining  qanchalik  mukammal  va  amaliy  holatga  yaqinlashtirib  
loyihalashtirilganligi orqali aniqlanadi. Geologik va gidrogeologik shartlar, shu bilan 
birgalikda tanlangan ishlatish texnologiyasi  asosida loyihalashtiriladi. 
Konni ishlatishning murakkablik darajasini aniqlovchi shartlar va omillarni va 
ularning ta‘siri asosida nazorat qilish ko‗rsatkichlari kompleksini shartli ravishda ikki 
guruhga ajratamiz: geologik va gidrogeologik; texnologik. 
Birinchi  guruhga  uyum  o‗lchami  va  uning  boshlang‗ich  parametrlari 
(maxsuldor  qatlamnining  yotish  chuqurligi,  qatlam  bosimi  va  harorati,  gaz  va 
kondensat  zaxirasi),    maxsuldor  gorizontning  geologik  tuzilishi(ko‗pqatlamliligi, 
kollektorlik  xossalarining  har  xilligi,  siniqli  buzilishlari  va  boshqalar),  uyum  turi 
(qatlamli,  salmoqli  (massivnaya),  suv  ustida  joylashuvchi  (vodoplavayushaya), 
qatlam  flyuidlarining  fizik-kimyoviy  xossalari  va  boshqalar.  Bu  guruhda  uyum 
suvtaziqli  basseyn  bilan  aloqada  bo‗lishi  bilan  tavsiflanadi.  Bu  basseynning  xossa 
lariga tarqalish kengligi, o‗tkazuvchanligi, gidrostatik napori kiradi. 
Ikkinchi  gruhga  uyumni  ishlatish  usuli  (qatlam  bosimini  ushlash,  uyumning 
gazli  qismini    yoki  neft  yotqizig‗ini  ishlatmasdan,  so‗nish  orqali  ishlatish  va 
boshqalar.);  uyumdan  uglevodorodlarni  olish  surat  va  alohida  quduqlar  debiti, 
ularning  ishchi  bosimiva  joriy  holati;  tuzulmada  quduqlarning  joylashtirilishi  va 
maxsuldor gorizontni ochilish tizimi: gazning qatlam ichida yoki qatlamdan-qatlamga 
silishi mumkinligi va boshqalar. 

---

Ayrim  faktorlar,  qo‗shni  konlarning  o‗zaro  ta‘siri,  ishlash  rejimi  va  boshqa 
ko‗rsatkichlar  umumiy  hisoblanib,  ular  konni  ishlatish  vaqtida  kuzatib,  bu 
ko‗rsatkichlarni shartli ravishda ikkinchi guruhga o‗tkazamiz. 
Umumiy  holatlarda  tilga  olingan  faktorlar  qancha  ko‗p  bo‗lsa  nazorat 
sistemasi shuncha qiyin bo‗ladi. Katta o‗lchamli va gazgato‗yingan bir xil bo‗lmagan 
kollektorli, blokli tuzilishli  ko‗p qatlamli, shu bilan birgalikda qatlam suvlari bilan 
ta‘sirlashgan    konlarda  maksimal  nazorat  parametrlari  qo‗llash  talab  etadi.  Katta 
bo‗lmagan bir qatlamli gaz konini soddalashtirilgan nazoratsistemasi va  katta samara 
bilan ishlatish mumkin bo‗ladi. 
Nazorat sistemasi texnologik sxemani tuzish va tajribaviy-ishlatish loyihasini  
yoki sanoat ishlatish loyihasini tuzish davrida aniqlanadi.  
Gaz  konini  ishlatishning  barcha  davrlarida  qatlam  suv  bosimi  rejimida 
ishlayotganda  ostki  va  chekka  suvlarning  qatlamga  suvning  kirib  kelishiga  asosiy 
etibor  qaratiladi.  Qatlamdan  gazni  olishning  barcha  davrlarida  ham  suvning  faolligi 
bir xil bo‗lmaydi.  Odatda dastlab faqat gaz bosimi rejimi belgilari kuzatiladi. Qatlam 
bosimi  tushishi  evaziga  suvning  ancha  faol  ta‘siri  kuzatiladi.  Ishlatishning  so‗ngi 
davrlarida  suvlanganlik  keng  tarqalgan  bo‗lib,  bunda  sizilishga  qarshilik  ortib 
suvning  faolligi  kamayadi.  G‗ovak  va  kovak  kollektorlarda  suvlanish  jarayoni 
o‗zgarishlarga  boyligi,  suvlangan  gaz  qatlamlarining  nazorat  sistemasiga  aniq 
yondashishni  talab  qiladi. Gazkondensat konini  ishlatish  o‗ziga  xos xususiyatga  ega 
bo‗ladi. 
Gazkondensat 
konini 
ishlatishda 
asosiy 
muammo 
uglevodorod 
kondensatlarini qatlamdan qazib olish bilan bog‗liq bo‗ladi. Bir tomondan bu savolni 
yechish uchun qatlamning maksimal beraoluvchanligini oshirishda yechimlarini talab 
qiladi.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---