Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti muhandislik texnologiyasi fakulteti oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi

RCOOH + NаOH-> RCOONa +H₂O

Sovunning suvli eritmasi katta zichlik hisobiga yog‘dan ajraladi. Ajralgan

sovunli massa soapstok deyiladi. Sovun, o‘zining yuqori adsorbsion xususiyatiga

ko‘ra yog‘dan quyidagi aralashmalarni ajratib oladi: fosfatidlar, oqsillar, shilimshiq

moddalar, bo‘yovchi moddalar va x.k. SHuningdek sovun parchalari mexanik

aralashmalarni ham ushlab qoladi. Ishqor ma’lum miqdorda neytral yog‘ (triglitserid)ni sovunlaydi. Ayrim vaqtda yog‘ni oqartirish uchun ishqorni ko‘p

miqdorda qo‘shiladi.

Rafinatsiya jarayoniga turli omillarning ta’siri. Harorat. Harorat

ko‘tarilishi bilan rafinatsiya tezligi oshadi va shu bilan birga neytral yog‘ning

sovunlanishi ham ortadi. Jarayonning harorati ishqor eritmasi konsentratsiyasiga

bog‘liq. Ishqor konsentratsiyasi qancha yuqori bo‘lsa, jarayon harorati shuncha

past bo‘lishi kerak. Odatda harorat 20-250C (paxta yog‘i uchun) va 80-850 C (

kungaboqar yog‘i uchun) oralig‘ida bo‘ladi.

Ishqor konsentratsiyasi: Ishqor konsentratsiyasini oshishi bilan neytralizatsiya tezligi va neytral yog‘ning sovunlanishi ham oshadi. Yuqori konsentratsiyali ishqor bo‘yovchi moddalarga ta’sir etib, uning ajralishiga yordam beradi. Ishqor konsentratsiyasi yog‘ turi va kislota soniga bog‘liq. Kerakli ishqor konsentratsiyasi odatda tajriba orqali aniqlanadi, chunki tozalangan yog‘ning chiqishi (unumi) va uning sifati ishqor eritmasining konsentratsiyasiga bog‘liq.

Aralashtirish: Bu omil ishqor konsentratsiyasiga va kontakt vaqtiga bog‘liq. Ishqorning yuqori konsentratsiyasida kontakt vaqti qisqa bo‘lib, juda tez aralashtiriladi. Konsentrlangan eritmalar bilan ishlash vaqtida intensiv aralashtirish, jarayonni tezlatib, neytral yog‘ni sovunlanishini kamaytiradi.

Ishqorning mayda tomchilari yog‘ kislotalari bilan katta kontakt yuzasiga ega va

hosil bo‘lgan sovunli pardaga esa bo‘yovchi moddalar adsorbsiyalanib, yog‘ rangi tiniqlashadi.