Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «kasb ta'limi»

15.4.Shaxsga qaratilgan o'qitish texnologiyasi. 

SHaxsni  ko‘zda  tutishga  asoslangan  pedagogik  texnologiya  asosida 

insonparvarlik  falsafasi,  psixologiyasi  va  pedagogikasi  yotadi.  Bu  texnologiya 

shaxsga  tayanadi.  U  o‘zini  namoyon  qilishga,  yangi  tajribalarni  idrok  qilishga 

maqsad sari intilgan, ongli, ma‗suliyatli shaxsdir. Shaxsni ko‘zda tutish texnologiyasi 

har  tomonlama  rivojlangan  shaxs-fuqaroning  shakllanishi,  ijodiy  qobiliyatini 

namoyon  qilish,  ma‗naviy-ahloqiy  tarbiya  bilan  bevosita  bog‘langan  intellektual 

rivojlanishga  qaratilgan.  Bu  pedagogik  texnologiya  ikki  ko‘rinishda  namoyon 

bo‘ladi: 

1.

 

Hamkorlik texnologiyasi. 

Bu texnologiya to‘rtta asosiy yo‘nalish bo‘yicha amalga oshiriladi: 

a) shaxsga inson, shaxs sifatida yondashuv; 

b) dialektik faollashtiruvchi va rivojlantiruvchi majmua; 

v) tarbiya kontseptsiyasi; 

g) atrof-muhitni ta‗lim-tarbiyaga moslash. 

2.

 

Taniqli  pedagog  olim  va  amaliyotchi  I.A.Amonashvilining  inson-shaxs 

texnologiyasi. 

Bu texnologiyani asosiy maqsadi: 

a) bolaning shaxsiy xislatlarini namoyon qilish orqali unda olijanob  

   insonning shakllanishi, rivojlanishi va tarbiyalanishiga imkon  

   tug‘dirmoq; 

b) bolaning qalbi va yuragini ulug‘lamoq; 

v) boladagi bilishga bo‘lgan kuchlarni rivojlantirish va  

---

   shakllantirish; 

g) keng va chuqur bilim hamda malaka olish uchun sharoit tug‘dirmoq; 

d) ideal tarbiya – bu o‘z-o‘zini tarbiyalamoq. 

 

Bu  texnologiyalarni  amalga  oshirishda  quyidagi  metodika  va  metodik 

usullardan foydalaniladi: 

-

 

insonparvarlik; 

-

 

shaxsiy yondashuv; 

-

 

muloqot mahorati 

-

 

oila pedagogikasining qo‘shimcha imkoniyati; 

-

 

o‘quv faoliyati. 

Individual  o‘qitishda  faoliyatning  mazmuni,  metodlari  va  sur‗ati  talabaning 

xususiyatlariga  moslashtiriladi.  Bunda  o‘qitishning  tashkiliy  shakli  quyidagicha 

bo‘ladi. 

a) pedagog faqat birgina o‘quvchi-talaba bilan o‘zaro munosabatda  

   bo‘ladi; 

b) bir talaba faqat o‘qitish vositalari (kitoblar, kompyuter, EHM va  

   b) bilan o‘zaro aloqada bo‘ladi. 

O‘quvchi-talabaga shaxsiy yondashish deganda: 

a) Bu pedagogikaning tamoyili bo‘lib, unga ko‘ra pedagog o‘quv-tarbiya ishlar 

jarayonida talabalarning shaxsiy xislatlarini hisobga olgan holda ayrim talabalar bilan 

individual  model  bo‘yicha  o‘zaro  munosabatda  bo‘lish,  individual  xususiyatlariga 

asoslanish; 

b) Individual xususiyatlarini hisobga olish; 

v) O‘quv jarayonida talabalarning individual xususiyatini hisobga olish; 

g)  Barcha  talabalarning  rivojlanishiga  emas,  balki  har  bir  talabaga  alohida 

rivojlanish uchun psixologik-pedagogik tadbirlar yaratish tushuniladi. 

O‘qitishni individuallashtirish: 

а) O‘quv jarayonini tashkil etish bo‘lib, unda o‘qitish usullari, sur‗atini tanlash 

talabaning individual xususiyatlari bilan bog‘lanadi; 

b)  Individual  yondashuvni  ta‗minlovchi  turli  o‘quv-metodik,  psixologik  va 

tashkiliy-ma‗muriy tadbirlardir. 

Individuallashtirish  texnologiyasining  umumiy  xususiyatlariga  quyidagilar 

kiradi. 

a) O‘zlashtira olmaslikka olib keluvchi omillarni qayd qilish; 

b)  Fikrlash  jarayonida  bilim,  malaka,  ko‘nikmalarni  egallash  indi-vidual 

kamchiliklarni tuzata olish usullari; 

v)  Oila  tarbiyasida  motivatsiyaning  bo‘linmasligi,  irodaning  sustligi 

kamchiliklarini qayd qilish va yenga olish; 

g)  Qobiliyatli  va  iste‗dodli  o‘quvchilarga  nisbatan  o‘quv  jarayonini 

optimallashtirish (ijodiy faoliyat, sinf va sinfdan tashqari ishlarni hisobga olish); 

d) O‘qitish jarayonini tanlash erkinligini berish; 

e) Umumiy o‘quv malakalari va ko‘nikmalarni shakllantirish; 

j)  O‘quvchilarning  o‘z-o‘ziga  mos  baho  bera  olishini  shakllantirish; 

o‘qitishning texnik vositalaridan, shuningdek EXMdan foydalanish. 

O‘quv  materialini  sxemalar  va  modellar  asosida  o‘qitishni  jadallashtirish 

texnologiyasi (V.F.SHatalov) asosiy tamoyillari quyidagicha: 

---

a) ko‘p marta takrorlash, majburiy bosqichma-bosqich nazorat, qiyinchilikning 

yuqori  darajasi,  katta  bloklarda  o‘rganish,  faoliyatning  dinamik  qolipi,  hatti-

harakatning tayanchi, mo‘ljaldagi asosini qo‘llash. 

b) shaxsni ko‘zda tutish asosida yondashuv; 

v) insonparvarlik; 

g) zo‘rlab o‘qitmaslik; 

d) 

o‘quv 

vaziyatlarining 

konfliktsizligi, 

har 

bir 

o‘quvchining 

muvaffaqiyatlaridan boxabarlik, tuzatish (yo‘lga solish) yutuqlarga istiqbolni ochish; 

e) o‘qitish va tarbiyani bog‘lab olib borish. 

Bu metodning o‘ziga xosligi shundaki: 

a) materiallar katta hajmda kiritiladi; 

b) materiallar bloklar bo‘yicha joylashtiriladi; 

v) o‘quv materiali tayanch sxema-konspekt ko‘rinishida      

   rasmiylashtiriladi. 

 

Bu  o‘qitish  texnologiyaning  xizmati  shundaki,  mashg‘ulotlarda  yetarli 

darajada, barchaning faolligi ta‗minlanadi. O‘quvchi sxema, modellarga tayanib ichki 

fikrlash faoliyatini rivojlantiradi.