Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «kasb ta'limi»

11.4. Faol ta'lim usullari va texnikalarining xususiyatlari. 

 

Ta'lim  berish  usuli – belgilangan ta'lim berish maqsadiga erishish bo'yicha 

ta'lim beruvchi va ta'lim oluvchilar o'zaro faoliyatini tartibli tashkil etish yo'lidir. 

 

Usul (metod) – yunoncha so'zdan olingan bo'lib, ―Metodos‖ – biror narsaga 

yo'l  ma'nosini  anglatadi.  Ta'lim    berish    usuli,  ta'limiy  maqsadni  amalga  oshirish 

bo'yicha  ta'lim  beruvchi  va  ta'lim  oluvchi  bilan  hamkorlik  faoliyatining  murakkab 

jarayonining  asosi  hisoblanadi.  Usullar:  ushbu  ta'lim  berish  davridan  chiqqanda  

ta'lim oluvchi bilishi, uddalashi va qadrlashi lozim bo'lgan ko'zlanayotgan erishishni 

ta'minlaydi. 

Usullarni tanlashni asosiy qoidasi – turlicha emas ta'lim berish maqsadiga mos kelish. 

 

Usullarga  qo'yiladigan  asosiy  talab  –  natija  beradigan,  faqat  bittasini 

qo'llash. 

 

Usulning  asosiy  natijaviyligining  mezoni  –  belgilangan  vazifani  hal  etish 

uchun uni qo'llashning mosligi va tejamkorligi. 

Ta'lim  texnologiyasini  loyihalashda  usulni  ongli  tanlash,  ularni  har  birining 

imkoniyatlarini ko'ra bilishi kerak. 

 

Yaxshi  yoki  yomon  usullar  mavjud  emas.  Usulning  natijaviyligini 

bajarilgan yoki bajarilmagan vazifa bo'yicha xulosa chiqarish mumkin. 

Qanday qilib, keng tarqalgan usullar, jumladan aqliy hujum yoki guruhli munozarani 

natijaviyligini o'quv mashg'ulotida echiladigan topshiriqlar bilan bog'liqsiz, yoki aniq 

amaliy vaziyatni tahlil qilish va echish (keys-stadi) usulini natijaviyligini, ushbu usul 

qo'llanayotgan  o'quv  mashg'ulotining  maqsad  va  vazifalaridan  uzilishda  oldindan 

baholash mumkin. 

 

Tajribalarning  ko'rsatishicha,  usulning  asosiy  natijaviylik  mezonlari 

quyidagilar: 

-belgilangan vazifalarni hal etish uchun uni qo'llashning mosligi: 

---

-uni qo'llashda soddalik va osonlik: 

-nafaqat  eng  yaxshi  natijalarni  ta'minlashi,  balki  ularga  erishishning  yuqori 

ishonchliligini ta'minlay olishi. 

Ta'lim vositalari – o'quv materialini ko'rgazmali taqdim etish va shu bilan birga 

o'qitish samaradorligini oshiruvchi yordamchi materiallar hisoblanadi 

Ta'lim vositalari: 

-Ta'lim berishning texnik vositalari  

-Yordamchi texnik vositalari  

-O'quv – uslubiy materiallar  

Ta'limning texnik vositalari  – o'quv materialini ko'rgazmali namoyish etishga, 

uni  tizimli  etkazib  berishga  yordam  beradi;  talabalarga  o'quv  materialini 

tushunishlariga  va  yaxshi  eslab  qolishlariga  imkon  beradi  (Diaproektor, 

Grafoproektor, Doska-bloknot, Doska-stend, Flipchart, Vidiofilmlar). 

Yordamchi  ta'lim  vositalari  –  grafiklar,  chizmalar,  na'munalar  va  boshqalar 

(Model-mulyajlar, Grafik, Diagrammalar, Na'munalar, Chizma, Sxema va boshqalar). 

O'quv  –  uslubiy  materiallar  –  o'quv  materiallar,  o'zlashtirilgan  o'quv 

materiallarini  mustahkamlash  uchun  mashqlar.  Bular  talabalarning  mustaqil 

ishlashlarini  faollashtirishga  yordam  beradilar  (Ish  varaqasi,  Eslatma,  Nazorat 

varaqasi, Matnlar). 

Ta'lim vositalari o'qituvchi uchun, o'quvchi uchun, hamda dars o'tkazish uchun 

alohida variantlarini to'g'ri tanlash muhim ahamiyatga ega.  

O'qituvchi  uchun  vositalar:  o'quv  predmetini  o'qitish  metodikasi  bo'yicha 

qo'llanmalar,  shaxsiy  metodika,  murakkab  masalalar  bo'yicha  metodik  tavsiyalar, 

o'qituvchilar tomonidan tayyorlangan metodik ishlanmalar, mantiqiy struktura.