Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi kafedrasi «iqtisodiyot nazariyasi»

3.3-chizma. Yalpi talab va yalpi taklif o’rtasidagi nisbat
Albatta, real hayotda bunday to‘la muvozanatlilik sodir bo'lishi juda qiyin va murakkabdir. Lekin tovar va xizrnatlarning u yoki bu turlari, miqdori va sifati bo'yicha mos kelish hollari uchrab turadi. Yalpi. talab bilan Yalpi taklifning bir-biriga mosligi iqtisodiy muvozanat deb ham yuritiladi.Yalpi talab egri chizig'i va yalpi taklif egri chizig'i kesishgan нуқта umumiqtisodiy muvozanatni ifodalab, bu holatga narxning muvozanatli darajasi va milliy ishlab chiqarishning muvozanatli real hajmi orqali erishiladi.
Iqtisodiyot doimiy ravishda makroiqtisodiy muvozanat tomon harakat qiladi va ma’lum darajada bu tenglik ta’minlab turiladi. Biroq yalpi talab va yalpi taklifga ta’sir etuvchi omillarning o'zgarib turishi natijasida muvozanat buziladi va iqtisodiyot yangi muvozanat tomon harakat qiladi. Yalpi talab va yalpi taklif o'rtasidagi nisbat Yalpi talab va yalpi taklif muvozanati yalpi taklif egri chizig’ning qaysi kesmasida ro‘y berishiga qarab o‘ziga xos xususiyat kasb etadi.Yalpi talab egri chizig‘i yalpi taklif egri chizig‘ini yotiq kesmada kesib o‘tsa, narx darajasi milliy ishlab chiqarish muvozanatli real hajmining shakllanishiga hech qanday ta’sir ko‘nsatmaydi. Bunda yalpi talab miqdorining o‘sishi milliy ishlab chiqarish real hajmining oshishiga, uning kamayishi esa bu hajmning kamayishiga olib keladi. Biroq bu o'zgarishlar iqtisodiyotdagi umumiy narx darajasining o'zgarishisiz ro‘y beradi (3.4-chizma).

3.4-chizma. Yotiq kesmada yalpi talab va yalpi taklif muvozanatining o’zgarishi
Chizmadan ko‘rinadiki, yotiq kesmada yalpi talabning o‘sishiga taklif egri chizigM bo'yicha muvozanat nuqtasining o‘ng tomonga siljishi orqali javob beriladi. Ya’ni ADjdan AD2ga qadar o‘sgan talab miqdori iqtisodiyotda to‘liq foydalanilmayotgan ishlab chiqarish quvvatlarining ishga tushirilishi orqali milliy ishlab chiqarish hajmini dan ga qadar o‘stirish orqali qondiriladi.
Tik kesmada ishchi kuchi va ishlab chiqarish quvvatlari to‘liq foydalaniladi, shu sababli yalpi talabning kengayishi faqat narx darajasiga ta’sir ko‘rsatadi, ya’ni uni oshiradi. Milliy ishlab chiqarishning real hajmi esa o‘zgarishsiz qoladi.