Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti iqtisodiyot fakulteti

II. AMALIY MASALA

2.1. Masalaning quyilishi va tahlili

2.2. Algoritm blok-sxemasi

2.3. Algoritm dasturiiy kodi va natijalar

Hulosa

Foydalanilgan adabiyotlar va internet saytlari

Kirish

Algoritmlar

Hisoblash eksperimenti.

Odatda tabiat yoki jamiyatda uchraydigan turli muammo, masala yoki Jarayonlarni o’rganishni EHM yordamida olib borish uchun, birinchi navbatda, qaralayotgan masala, jarayon - ob’ektning matematik ifodasi, ya’ni matematik modelini ko’rish kerak bo’ladi. Qaralayotgan ob’ektning matematik modelini yaratish juda murakkab jarayon bo’lib, o’rganilayotgan ob’ektga bog’liq ravishda turli soha mutaxassislarining ishtiroki talab etiladi. Umuman, biror masalani EHMyordamida echishni quyidagi bosqichlarga ajratish mumkin.

1-rasm. Hisblash eksperimenting sxemasi

Misol sifatida , kosmek kemani yerdan Zuhro planitasiga eng optimal trayektoriya bo’yocha uchirish masalasini xal qilish talab qilingan bo’lsin.

Birinchi navbatda, qo’yilgan masala turlari soha mutaxasislari tomonidan atroflicha o’rganilishi va bu jarayonni ifodalaydigan eng muhim – bo’lgan asosiy parametrlarni aniqlash kerak bo’ladi. Masalan, fizik-astranom-injiner tomonidan masala qo’yilishining o’rnli ekanligi, yani planitalar orasidagi masofa va atmosfera qatlamlarining tasiri, yer tortish kuchini yengib o’tish va kemaning og’irligi, zarur bo’lgan yoqilg’ining optimal miqdori va kosmik kemani qanday materiallardan foydalanish zarurligi inson sog’lig’iga ta’siri va sarflanadigan vaqt va yana turli tuman tasirlarni hisobga olgan holda shu masalaning matematik modelini tuzish zarur bo’ladi.Zikr etilgan tasirlarni va fizikaning qonunlarini hisobga olgan holda masalani ifodalaydigan birorta differensial yoki boshqa ko’rinishdagi modellovchi tenglama hosil qilish mumkin. Bo’ladi. Balki bu matematik modelni o’rganish asosida bu masalani ijobiy yechish yoki xozirgi zamon sevilezatsiyasi bu masalani yechishga qodir emas degan xulosaga ham kelish mumkin.

Faraz qilaylik biz matematik modelni qo’rdik. Endi uni EHM da yechish masalasi tug’iladi. Bizga malumki EHM faqat 0 va 1 diskret qiymatlar va ular ustida arefmitik amallar va mantiqiy amallarni bajara oladi xolos. Shuning uchn matematik modelga mos diskret modelni qurish zaruriyati tug;iladi.{1-rasm. 3-blok}. Odatda matematik modellarga mos keluvchi deskrit modle lar ko’p nomalumli murakkab chiziqsiz algebraik tenglamalar sestemaasiga, chekli ayirmali tenglamalar-sxemalar, ko’rinishida bo’ladi{4-blok}. Endi hosil bo’lgan deskrit modelni sonli yechish usulini algoritmini yaratish zarur bo’ladi. Odatda tuzilgan programmani ishchi holatga keltirish uchun programmaning xato va kamchiliklarini tuzatish sozlash zarur bo’ladi.

Olingan sonli natijalar hali programmaning to’gri ishlayotganligi kafolatini bermaydi. Shuning uchun olingan natija o’rganilayotgan jarayonni ifodalamassa masalani 1-rasmdagi sxema asosida qaytadan ko’rib chiqish va zarur bo’lgan joylarda o’zgartirishlar kiritish kerak bo’ladi. Bu jarayon to kutilgan ijobiy yoki salbiy natija olguncha davom ettiriladi va bu takrorlanuvchi jarayonga hisoblash eksperimenti deb ataladi. Odatda hisoblash eksperimenti deganda soddaroq holda model , olgaritm va programma uchligini { triadasini} tushunish mumkin.