Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti innovatsion iqtisodiyot kafedrasi

O'zbekistonda dollar, rubl va yevro so'mga nisbatan rasmiy kursi 2021 yilda

Download 0,79 Mb. bet 3/6 Sana 23.05.2022 Hajmi 0,79 Mb. #608392

Bog'liq
kurs ishi makro-mikro Xoliqova Aziza

Bu sahifa navigatsiya:

• Hafta raqami Davr (Kursning amal qilish muddati)
• 1 USD 1 EUR 3

O'zbekistonda dollar, rubl va yevro so'mga nisbatan rasmiy kursi 2021 yilda Yangilandi: 20.01.21
O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki bo'yicha valyuta kurslari (Rasmiy valyuta kurslari)					O'zbekiston milliy banki tomonidan:
					sotib olish	sotish		sotib olish
Hafta raqami	Davr (Kursning amal qilish muddati)	1 USD (AQSh dollari)	1 RUB (Rossiya rubli)	1 EUR (Evro)	1 USD		1 EUR
3	19.01.21 - 25.01.21	10 500.81   +27.61	142.66  +1.37	12 682.88  -113.28	10 500	10 550		12 100	13 100
2	12.01.21 - 18.01.21	10 473.20  +23.76	141.29  +0.64	12 796.16  +34.26	10 470	10 520		12 200	13 200
1	05.01.21 - 11.01.21	10 449.44  -27.48	140.65  -0.62	12 761.90  -24.13	10 440	10 500		12 200	13 200
1	29.12.20 - 04.01.21	10 476.92  +3.15	141.27  -1.55	12 786.03  -49.58	10 460	10 500		12 200	13 200

Ushbu jadvalda so'mning kursi, O'zbekiston Respublikasining milliy valyutasi, O'zbekistonda valyuta operatsiyalari bo'yicha buxgalteriya hisobi, statistik va boshqa hisobotlarni yuritish, shuningdek, bojxona va boshqa majburiy to'lovlarini hisoblashda foydalaniladigan asosiy xorijiy valyutalarga nisbati to'g'risidagi ma'lumotlar keltirilgan. O'zbekiston so'mining AQSh dollariga, Rossiya rubliga, evroga nisbati O'zbekiston Respublikasi Markaziy bankining kursi bo'yicha berilgan.
Amaldagi valyuta siyosati doirasida valyuta kursining dinamikasi chet el valyutasiga bo‘lgan talab va taklif nisbatiga ta’sir ko‘rsatuvchi ichki va tashqi omillar hisobiga shakllanadi, deyiladi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining rasmiy saytida. 
Valyuta kursiga ta’sir ko‘rsatuvchi ichki omillarga mamlakatda amalga oshirilayotgan pul-kredit siyosati, aholi va tadbirkorlarning valyuta kursi o‘zgarishi va inflatsiya bo‘yicha kutilmalari kiradi. 
Xususan, Markaziy bank tegishli pul-kredit siyosatini amalga oshirish orqali pul massasi yuqori sur’atlarda o‘sishining oldini olish hamda milliy valyutadagi aktivlarning jozibadorligini oshirish yo‘li bilan chet el valyutasiga bo‘lgan talab va taklif darajasiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. 
Bunda amaldagi qayta moliyalash stavkasi bo‘yicha bank tizimiga likvidlilik berish yoki uni jalb qilish, tijorat banklari uchun majburiy rezerv talablarini o‘zgartirish va boshqa choralarni qo‘llagan holda pul-kredit siyosati instrumentlaridan faol foydalaniladi. 
Monetar siyosat, shu jumladan, valyuta kursi siyosatining shaffofligini ta’minlash hamda aholining bu siyosatlardan kutayotgan o‘zgarishlarni o‘rganish maqsadida Markaziy bank jamoatchilik bilan aloqalarni takomillashtirishga alohida e’tibor qaratadi. 
Ushbu maqsadlarga erishish uchun davriy ravishda pul-kredit sohasida amalga oshirilayotgan va rejalashtirilayotgan chora-tadbirlarni tavsiflovchi tahliliy ma’lumotlar ommaviy axborot vositalarida yoritib boriladi. 
Xorijiy valyutaga bo‘lgan talab va taklifga hamda valyuta kursi o‘zgarishiga ta’sir etuvchi tashqi omillarga O‘zbekistonning asosiy savdo hamkorlari bo‘lgan mamlakatlardagi iqtisodiy vaziyat va ularda amalga oshirilayotgan pul-kredit, shu jumladan kurs siyosati, tashqi bozorlardagi kon’yunktura hamda respublikaga jalb qilinayotgan xorijiy investitsiyalar va kreditlar, tashqi qarzning qaytarilishi borasida bo‘layotgan o‘zgarishlar va ularning dinamikasi kiradi. 
Ushbu omillarning barchasi mamlakat to‘lov balansiga, ya’ni respublikaga valyuta mablag‘larining kirib kelishi va undan chiqib ketishi hajmlariga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. 
Valyuta kursining bozor mexanizmlari asosida shakllanishi va uning tashqi iqtisodiy sharoitlarga mos ravishda o‘zgarib borish xorijiy valyutaga bo‘lgan talab va taklifni muvozanatlashtirish imkonini beradi. Boshqacha qilib aytganda, aynan bozor mexanizmlari asosida shakllanadigan valyuta kursi tashqi sharoitlar o‘zgarishiga tez moslashish va uning salbiy oqibatlarini minimallashtirish orqali “avtomatik stabilizator” funksiyasini bajaradi. 
Tashqi omillarning ta’siri kuchaygan sharoitda ayirboshlash kursini barqarorlashtirish bo‘yicha pul-kredit siyosati imkoniyatlarining cheklanganligini inobatga olgan holda Markaziy bankning asosiy e’tibori valyuta kursi o‘zgarishlarining salbiy oqibatlarini yumshatishga, ya’ni ichki narxlar oshishining oldini olishga qaratiladi. 
Xususan, devalvatsiya jarayonlari yuzaga kelganda Markaziy bankning foiz siyosati monetar omillarning inflatsiyaga ta’sirini kamaytirish, so‘mning xarid qobiliyatini saqlab qolish va milliy valyutadagi moliyaviy aktivlarning (aholi va xo‘jalik yurituvchi subyektlarning jamg‘armalari) valyuta operatsiyalari bo‘yicha statistik va boshqa hisobotlar, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi hududida bojxona va boshqa majburiy to‘lovlarni hisoblash maqsadida qo‘llaniladi. qadrsizlanishiga yo‘l qo‘ymaslikka qaratiladi. 
So‘mning xorijiy valyutaga nisbatan ayirboshlash kursi tijorat banklari tomonidan o‘z mijozlari – xo‘jalik yurituvchi subyektlarning tegishli buyurtmalari asosida xorijiy valyutani xarid qilish va sotish amaliyotlari o‘tkaziladigan O‘zbekiston Respublikasining valyuta birjasidagi har kunlik banklararo savdo sessiyalarida shakllanadi. 
Boshqacha qilib aytganda, har bir xorijiy valyuta sotuvchi va xarid qiluvchi subyekt bu operatsiyalar bo‘yicha xizmat ko‘rsatuvchi banklariga beradigan buyurtmalarida o‘zlariga maqbul bo‘lgan valyuta narxini (sotuvchi sotishi mumkin bo‘lgan eng past kursni va xarid qiluvchi sotib olishi mumkin bo‘lgan eng yuqori kursni) belgilab beradi. 
Chet el valyutasini sotish va sotib olish bo‘yicha barcha buyurtmalar shakllantirilganidan keyin valyuta birjasida bo‘lib o‘tadigan banklararo elektron savdolari davomida valyuta kursining o‘zgarib borishi orqali xorijiy valyutaga bo‘lgan talab va taklifning muvozanatiga bosqichma-bosqich erishilishi natijasida birja kursi shakllanadi. 
Valyuta birjasi savdolaridagi tijorat banklarining operatsiyalari iqtisodiyotdagi chet el valyutasiga bo‘lgan jami talab va taklifning joriy nisbatini shakllantirib, birjada yuzaga keladigan ayirboshlash kursi uning muvozanat darajasini aks ettiradi. 
Birja savdolari har kuni o‘tkazib boriladi va kundalik savdo natijalariga ko‘ra o‘rnatilgan kurs O‘zbekiston Respublikasining valyuta birjasi elektron saytida e’lon qilib boriladi.
Ayirboshlash kursining shakllanishi uchun bozor sharoitlarini ta’minlash maqsadida banklararo savdolarda Markaziy bankning ishtiroki minimal darajada bo‘ladi. Alohida hollarda Markaziy bank valyuta kursi keskin tebranishlarining oldini olish maqsadida chet el valyutasi oldi-sotdi operatsiyalarini o‘tkazishi mumkin. Ichki valyuta bozori va uning ishtirokchilari ayirboshlash kursining bozor shartlarida shakllanishiga to‘liq moslashguniga qadar ma’lum vaqt talab qilinishini inobatga olgan holda, dastlabki bosqichlarda Markaziy bankning ishtiroki faol bo‘ladi. 
Markaziy bankning rasmiy kursi haftasiga bir marta, o‘tgan haftadagi valyuta birjasi savdolarida qayd etilgan kurslarning o‘rtacha darajasida o‘rnatilib, buxgalteriya hisobi, valyuta operatsiyalari bo‘yicha statistik va boshqa hisobotlar, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi hududida bojxona va boshqa majburiy to‘lovlarni hisoblash maqsadida qo‘llaniladi.
Valyuta kursi rejimi davlatning valyuta kursini shakllantirishga ta'sir ko'rsatishga qanchalik tayyorligiga bog'liq. Agar davlat umuman aralashmasa, kurs bepul suzuvchi deb nomlanadi. Agar ma'lum bir nuqtalarda mamlakat markaziy banki ta'sir mexanizmlarini o'z ichiga olsa, stavka boshqariladigan suzuvchi deb ataladi va agar davlat stavkani qat'iy belgilab qo'ysa, u sobit deb nomlanadi.
Zamonaviy sharoitda valyutaning quyidagi rejimlari amalda qo'llaniladi:

• 
  hech qanday rasmiy aralashuvsiz, fakultetni butunlay rad etishni o'z ichiga olgan erkin ravishda o'zgaruvchan kurslar;
  
• 
  cheklangan suzuvchi (aniq belgilangan) stavkalari, agar ular tebranishlarni haddan tashqari deb bilsa, davlat tomonidan tebranishlari to'xtatiladi;
  
• 
  asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlarning o'zgarishiga yoki paritetlar atrofida tebranishlarning yo'l qo'yiladigan chegaralari kengayishiga qarab doimiy ravishda qayta ko'rib chiqishga asoslangan suzuvchi stavkalar;
  
• 
  belgilangan kurslar.
  

Valyuta rejimi nima va bizning mamlakatimizda qanday rejim? Valyuta kursi rejimi davlatning valyuta kursini shakllantirishga ta'sir ko'rsatishga qanchalik tayyorligiga bog'liq. Agar davlat umuman aralashmasa, kurs bepul suzuvchi deb nomlanadi. Agar ma'lum bir nuqtalarda mamlakat markaziy banki ta'sir mexanizmlarini o'z ichiga olsa, stavka boshqariladigan suzuvchi deb ataladi va agar davlat stavkani qat'iy belgilab qo'ysa, u sobit deb nomlanadi.
Nima uchun kurs mamlakatimizda suzuvchi bo'lib qoldi? Chunki erkin bozor savdosi sharoitida bir vaqtning o'zida valyuta kursini va inflyatsiyani boshqarish mumkin emas. Kurs faqat bozor tomonidan tartibga solinishi kerak. Ko'pgina davlatlar, shu jumladan bizning ham davlatlar, pul-kredit siyosatining turli xil rejimlarini sinab ko'rishdi (har ikkala ko'rsatma yo'qligi va saqlanishi). Hozir dunyo turli mamlakatlarning markaziy banklari inflyatsiyani maqsad deb e'lon qilishlari va valyuta kursini nazorat qilmasliklariga intilishmoqda.

Download 0,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: