Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti e k o L o g I y a

2-ma’ruza. Mavzu: BIOEKOS QONUNLARI 
Ekologiya boshqa tabiiy fanlar kabi tabiat qonunlarini o’rganadi. Bu qonunlar guruhini 
bioekos qonunlari deb yuritamiz. 
2.1 Qonun va qonuniyat xaqida tushuncha 
 
2.2 Bioekosning asosiy qonuni 
 
2.3 Kommoner qonunlari 
 
2.4 Evolyutsion va tizimli qonunlar 
 
2.5 Xilma-xillik qonunlari 
 
2.6 Tirik organizmlarning fizik - kimyoviy birlik qonuni 
 
 2.7 Ekologik qoidalar va printsiplar 
Adabiyotlar:11; 15; 20; 26. 
 
Tayanch iboralar: akseleratsiya, antibiotlar, biotsenoz, vegetativ, vikariat, gerbitsidlar, 
gomologiya, tabiat ilmi, imago, mutatsiya, ontogenez, Le-Shatel’e printsipi, suktsessiya, 
takson, Tibr, filogenez, fito, xromosomalar, evolyutsiya. 
2.1.Qonun va qonuniyat haqida tushuncha
. Yuqorida qayd etilganidek, ekologiya 
ekotizimlarning ichki va ular o’rtasidagi, xususan biotsenoz va ekotop (biotop) hamda ularni 
tashkil etuvchi komponentlari orasidagi munosabatni o’rganadi. 
Munosabatlar deganda ob‘ektiv mavjud bo’lgan alohida guruhlar va ularning barqaror 
munosabatlarini hamda moddiy dunyo rivojlanishini va borliqni belgilovchi qonuniyatlar 
tushuniladi. Qonuniyatning ob‘ektivligi shundaki, u inson ongi va hukmiga bog’liq bo’lmagan 
holda namoyon bo’ladi. Mavjudlik sifati talablariga javob beruvchi ba‘zi qonuniyatlar qonunlar 
deb yuritiladi. 
Qonuniyatlar shuningdek, qonunlar sabab va oqibatlarning bog’liqligini ta‘riflaydi, bunda 
sabab va oqibatlar ko’pincha o’rni bilan almashinishi mumkin. Boshqacha xususiyati esa uning 
mustaqilligi, ya‘ni bir - biriga nisbatan bog’liq emasligidir. Biror qonun, hodisa sodir bo’lish 
sharoiti va mexanizmi mavjud bo’lsa, boshqasini «inkor» qilmaydi. 
Masalan, insoniyatning ijtimoiy rivojlanish qonuniyatlari uning biologik qonunlarini 
inkor qilmaydi. Lekin qonuniyat va qonunning mustaqilligi, ularning o’zaro harakatini inkor 
qilmaydi.