Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti "axborot texnologiyalari" kafedrasi "TEXNIK TIZIMLARDA axborot texnologiyalari"

Ko‘p o‘lchamli statik massivlar
. 
C++ tilida massivlar elementining turiga cheklovlar qo‘yilmaydi, lekin bu turlar chekli 
o‘lchamdagi obyektlarning turi bo‘lishi kerak. Chunki kompilyator massivning xotiradan qancha 
joy (bayt) egallashini hisoblay olishi kerak. Xususan, massiv komponentasi massiv bo‘lishi 
mumkin, ya’ni «vektorlar-vektori» natijada matritsa deb nomlanuvchi ikki o‘lchamli massiv 
hosil bo‘ladi. 
Agar matritsaning elementi ham vektor bo‘lsa, uch o‘lchamli massivlar – kub hosil bo‘ladi. 
Shu yo‘l bilan yechilayotgan masalaga bog‘liq ravishda ixtiyoriy o‘lchamdagi massivlarni 
yaratish mumkin. 
Ikki o‘lchamli massivning sintaksisi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi: 
 [] [] 
Masalan, 10 x 20 o‘lchamli haqiqiy sonlar massivining e’loni:
float A[10] [20] ; 
E’lon qilingan A matritsani ko‘rinishi 7.2-rasmda keltirilgan. 
7.2-rasm. Ikki o‘lchamli massivning xotiradagi joylashuvi 
Endi adres nuqtai – nazaridan ko‘p o‘lchamli massiv elementlariga murojaat qilishni 
ko‘raylik. Quyidagi e’lonlar berilgan bo‘lsin: 
int a[3][2];
float b[2][2][2];
Birinchi e’londa ikki o‘lchamli massiv, ya’ni 2 satr va 3 ustundan iborat matritsa elon 
qilingan, ikkinchisida uch o‘lchamli – 3 ta 2x2 magritsadan iborat bo’lgan massiv e’lon 
qlingan.Uning elementlariga murojaat sxemasi: 
Ades Ko’rsatkichlar massivi Qiymatlar 
a[0] 
a[1] 
a[2] 
a[0][0] 
a[0][1] 
a[1][0] 
a1][1] 
7.3 rasm. Ikki o’lchamli elementlariga murojaat 
a 

---

Bu yerda a[i] ko‘rsatkichda i-chi satrning boshlang‘ich adresi joylashadi, massiv 
elementiga a[i][j] ko‘rinishidagi asosiy murojaatdan tashqari vositali murojaat qilish mumkin: 
*(*(a+i)+j) yoki *(a[j]+j). 
Ko‘rsatkichlar massivi 
Ko‘rsatkichlar massivi 
Qiymatlar 
7.3-rasm. Uch o‘lchamli massivning xotirada tashkil bo‘lishi 
Massiv elementlariga murojaat qilish uchun nomdan keyin kvadrat qavsda har bir o‘lcham 
uchun indeks yozilishi kerak, masalan b[i][j][k]. Bu elementga vositali murojaat ham qilish 
mumkin va uning variantlari: 
*(*(*(b+i)+j)+)k) yoki *(*(b[i]+j)+k) yoki *(b[i][j] +k); 
Ko‘p o‘lchamli massivlarni initsializatsiyalash:[1(290), 2(121), 3(91-92)] Massivlarni 
initsializatsiyalash quyidagi misollarda ko’rsatilgan: 
int a[2] [3]={0,1,2,10,11,12}; 
int b[3] [3]={{0,1,2} , {10,11,12},{20,21,22}} ;
int c[3] [3] [3]={{{0}},{{100,101},{110}} ,
{{200,201,202},{210,211,212},{220,221,222}}; 
Birinchi operatorda boshlang‘ich qiymatlar ketma-ket yozilgan, ikkinchi operatorda 
qiymatlar guruhlashgan, uchinchi operatorda ham guruhlashgan, lekin ba’zi guruhlarda oxirgi 
qiymatlar berilmagan. 
Misol uchun, matritsalar va vektor ko‘paytmasini - C=A*b hisoblash masalasini ko‘raylik. 
Bu yerda A = {a
ij
}, b = {b
j
},c = {c
i
},i=0..m-1,. 
Hisoblash formulasi c
i
=



1
0
n
j
j
ij
b
a
. 
Programa matni:
void main() 
{ 
const int n=4,m=5; 
float a[m] [n], b[n], c[m]; 
int I,j; float s; 
for (i=0; i
for (j=0; j>a[i][j]; 
for (i=0; i>b[i]; 
for (i=0; i
{ 
For (j=0,s=0;j
c[i]=s; 
} 
for (i=0; i
return; 
}