Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti "axborot texnologiyalari" kafedrasi "TEXNIK TIZIMLARDA axborot texnologiyalari"

Amallarning ustunliklari va bajarilish yo‘nalishlari. 
An’anaviy arifmetikadagidek C++tilida ham amallar ma’lum bir tartib va yo‘nalishda 
bajariladi. Ma’lumki, matematik ifodalarda bir xil ustunlikdagi (prioritetdagi) amallar uchrasa 
(masalan, qo‘shish va ayirish), ular chapdan o‘ngga bajariladi. Bu tartib C++ tilidagi ham o‘rinli, 
biroq ayrim hollarda amal o‘ngdan chapga bajarilishi mumkin (qiymat berish amalida). 
Ifodalar qiymatini hisoblashda amallar ustunligi hisobga olinadi, Birinchi navbatda eng 
yuqori ustunlikka ega bo‘lgan amal bajariladi. 
Operator 
Tavsifi 
Ustunligi 
Yo’nalishi 
:: 
Ko‘rinish sohasiga ruxsat 
berish 
16 
=> 
[] 
Massiv indeksi 
16 
=> 
() 
Funksiyani chaqirish 
16 
=> 
-> 
Tuzilma yoki sinf elementini 
tanlash 
16 
=> 
++ 
Postfiks inkrement 
15 
<= 
-- 
Postfiks dekrement 
15 
<= 
++ 
Prefiks inkrement 
14 
<= 

---

-- 
Prefiks dekrement 
14 
<= 
sizeof 
O’lchamni olish 
14 
<= 
(<тур>) 
Turga akslantirish 
14 
~ 
Bitli mantiqiy INKOR 
14 
<= 
! 
Mantiqiy inkor 
14 
<= 
- 
Unar minus 
14 
<= 
+ 
Unar plyus 
14 
<= 
& 
Adresni olish 
14 
<= 
* 
Vositali murojaat 
14 
<= 
new 
Dinamik obyektni yaratish 
14 
<= 
delete 
Dinamik obyektni yo‘q qilish 
14 
<= 
саsting 
Turga keltirish 
14 
* 
Ko‘paytirish 
13 
=> 
/ 
Bo‘lish 
13 
=> 
% 
Bo‘lish qoldig‘i 
13 
=> 
+ 
Qo‘shish 
12 
=> 
- 
Ayirish 
12 
=> 
» 
Razryad bo‘yicha o‘ngga surish 
11 
=> 
« 
Razryad bo‘yicha chapga surish 
11 
=>
< 
Kichik 
10 
=>
<= 
Kichik yoki teng 
10 
=>
> 
Katta 
10 
=> 
>= 
Katta yoki teng 
10 
=> 
== 
Teng 
9 
=> 
!= 
Teng emas 
9 
=> 
& 
Razryadli VA 
8 
=> 
^ 
Razryadli istisno qiluvchi 
YOKI 
7 
=> 
| 
Razryadli YOKI 
6 
=> 
&& 
Mantiqiy VA 
5 
=> 
|| 
Mantiqiy yoki 
4 
=> 
?: 
Shart amali 
3 
<= 
= 
Qiymat berish 
2 
<= 
*= 
Ko‘paytirish qiymat berish 
amali bilan 
2 
<= 
/= 
Bo’lish qiymat berish amali 
bilan 
2 
<= 
%= 
Modulli bo’lish qiymat berish 
amali bilan 
2 
<= 
+= 
Qo’shish qiymat berish amali 
bilan 
2 
<= 
-= 
Ayirish qiymat berish amali 
bilan 
2 
<= 
<<= 
Chapga surish qiymat berish 
amali bilan 
2 
<= 
>>= 
o‘ngga surish qiymat berish 
amali bilan 
2 
<= 
&= 
Razryadli va qiymat berish 
bilan 
2 
<= 
^= 
Razryadli istisno qiluvchi yoki 
2 
<= 

---

qiymat berish bilan 
|= 
Razryadli yoki qiymat berish 
bilan 
2 
<= 
Throw 
Istisno holatni yuzaga keltirish 
2 
<= 
, 
Vergul 
1 
<= 
C++ tili dastur tuzuvchisiga amallarning bajarilish tartibini o’zgartirish imkoniyatini 
beradi. Xuddi matematikadagidek, amallarni qavslar yordamida guruhlarga jamlash mumkin. 
Qavs ishlatishga cheklov yo’q. 
Quyidagi dastur da qavs yordamida amallarni bajarish tartibini o’zgartirish ko’rsatilgan. 
#include  
int main() 
{ 
int x=0,y=0; 
int a=3, b=34, c=82; 
x=a*b+c; 
y=(a*(b+c)); 
cout<<’’x=’’<
cout<<’’y=’’<
}
Dastur da amallar ustunligiga ko‘ra 
x
qiymatini hisoblashda oldin 
a
o’zgaruvchi 
b
o’zgaruvchiga ko’paytiriladiva unga 
c
o’zgaruvchi qiymatiga qo’shiladi . 
Navbatdagi ko‘rsatmani bajarishda esa birinchi navbatda ichki qavs ichidagi ifoda – (b+c) 
qiymati hisoblanadi, keyin bu qiymat a ko‘paytirilib, u o‘zgaruvchisiga o‘zlashtiriladi. 
Dastur bajarilishi natijasida ekranga 
х=184 
у=348 
satrlari chop etiladi.