necha marta uzaytirildi. Favqulodda holat oxirgi marta 1997-yilning mayida
M isrning Xalq yig‘ini tom onidan uzaytirildi.
Bundan tashqari, Yuqori
Misming shahar va qishloqlarida kommendant soati va boshqa cheklovlar
qayta-qayta o‘rnatilgan edi.
Fuqarolar ishlarining harbiy tribunallarda ko‘rib chiqish uchun
yuborilishi murakkab ichki vaziyat, jangarilik amaliyotining ortishi,
sayyohlarga qarshi qaratilgan harakatlarning sodir etilishi va siyosiy
qotilliklarning davom etishi bilan bog'liq edi. H ukum at harbiy
tribunaUarni radikal islom tashkilotlari bilan
kurashning yangi usuli
sifatida joriy etdi.
t
Shunday qilib, kuchli repressiv choralar bilan bir qatorda hukum at
^
liurashning huquqiy choralaridan ham samarali foydalandi. Shu o‘rinda
t-JMlisr qonunchiligi diniy asosda partiyalar tashkil etishni taqiqlashini
I li^kidlash joiz. Bundan tashqari, davlat noqonuniy ravishda qurol
J saqlaganlar, zo'ravonlikni targ'ib etuvchilar, radikal islomni moliyaviy
i
e o ‘llab-quwatlovchilarga nisbatan qattiq m a’muriy-jinoiy choralarni
fl.fo'llaydi.
к «, 1990-yillarda zo'rlik va terror harakatlarining
kuchayishi Misr
' hukum atini «Terrorizmga qarshi kurash to ‘g‘risida»gi qonun kabi bir
■
qator yangi huquqiy hujjatlarni qabul qilishga majbur qildi. Bunday
| maxsus qonunning qabul qilinishi xavfsizlik idoralariga ko‘proq erkirilik
I perish va ular olib borayotgan faoliyatning samaradorligini ta’minlash
| bilan bogMiq edi. Chunki aw al qabul qilingan «Favqulodda holatlar
f to ‘g‘risida»gi qonun mahbuslarga davlat xavfsizligining oliy sud va uning
* hududiy bo‘linmalariga 30 kun mobaynida appelyatsiya bilan murojaat
I qilish huquqini berardi. Biroq bu muddat xavfsizlik idoralariga ashyoviy
: dalillarni to ‘plash uchun yetarli emas edi. Shundan kelib chiqib, davlat
zo‘rlik va terror bilan bog‘liq fuqarolik ishlarini ham harbiy tribunallarda
kso‘ rib chiqishga o ‘tkaza boshladi. Bu qadamning huquqiy asosini yaratish
uchun Prezident Muborak 1992-yildan islom
tashkilotlari faoliyatiga
aloqadorlikda gum on qilinganlarning ishini harbiy tribunalga oshirish
to ‘g‘risida maxsus 375-sonli farmonni qabul qildi.
1993-yilda qabul qilingan «Kasaba uyushmalariga saylov to ‘g ‘risi-
da»gi qonun ham 1980-yillarning o ‘rtalaridan bir qator, xususan,
m uhandislar, o ‘qituvchilar va huquqshunoslar kasaba uyushmalarini
qo‘lga olgan islomchilarga qarshi qaratilgan edi.
O lz faoliyatining dastlabki davrida Husni Muborak diniy muxolafat
bilan kurashning differensial yondashuvga asoslangan strategiyasini
ishlab chiqdi. Uning doirasida hukum at «rasman
tan olmagan holda
chidash» siyosatini qo‘lladi. Bu hukum atning islom harakatining
m o‘tadil qismiga chidamli munosabati va radikal qismiga keskin javobida
o ‘z ifodasini topdi.
93
M a’lumki, Anvar Sadat tom onidan 1970-yillarda boshlangan
lib e ra lla sh tirish siyosati d o ira sid a M isr Arab R espublikasid a
ko'ppartiyaviylik tizimi yaratilgan edi. Biroq Misr qonunchiligi diniy
asosdagi partiyalar tuzishni taqiqlagani uchun ham islom muxolafati
mamlakat ichki siyosatida qatnasha olmagan edi.
Prezident M uborak tom onidan 1980-yillarda
ishlab chiqilgan
strategiya «Musulmon birodarlar» va boshqa islom guruhlariga parlamentga
yakka tartibda va qonuniy faoliyat ko‘rsatayotgan boshqa partiyalar bilan
ittifoqqa kirishgan holda parlament tarkibiga kirish imkoniyatini berdi32
P arlam en td an joy olishda ifodalangan islom m uxolafatining
kuchayishi natijasida 1987-yilda kuchlar nisbati dunyoviy kuchlar
foydasiga hal b o ‘lmadi. Islom muxolafatining m o ‘tadil va radikal
qism larining o ‘zaro birikib ketishini ko‘zlagan va shu yo‘l bilan
muxolafatning diniy va dunyoviy qanotlari o'rtasida
muvozanatni
ta’minlashga qaratilgan hukumat strategiyasi butunlay barbod bo‘ldi.
Husni M uborak milliy birlikning keng asosini yaratishni o ‘z oldiga
maqsad qilib qo ‘ygan edi. Anvar Sadat o ‘ldirilgandan so‘ng rasmiy
hokimiyatga asosiy xavf tug‘dirayotgan radikal islom harakatiga qarshi
kurash maqsadida turli siyosiy oqimlar va harakatlar, shu jum ladan,
m o'tadil islom kuchlarini birlashtirishga harakat qildi.
Bu strategiya doirasida hukumat islom muxolafatining mo‘tadil qismiga
va «Musulmon birodarlar» tashkilotiga mamlakat siyosiy hayotida rasmiy
ishtirok etishga imkoniyat yaratib, radikal qismini esa yo‘q qilishga
qaratilgan m urosasiz kurash olib bora boshladi.
H ukum at diniy
muxolafatga parlament saylovlarida ishtirok etish, o ‘z gazetalarini nashr
etish, OAVda o‘z ovoziga ega bo‘lishga yo‘l qo‘yib berdi. U islom jangarilari
bilan al-Azhar shayxlari o ‘rtasidagi televizion bahslarni moliyaviy
ta’minladi.
M azm un-m ohiyati va tanqidiy yondashuvlardan q a t’i nazar,
televideniyeda diniy dasturlar nam oyish qilinishiga, gazetalarda
maqolalar chop etilishiga imkoniyat berildi.
Biroq radikal islom tashkilotlarining xorijda yashayotgan yetakchilari
mavjud tuzum ni kuchsiz deb bilar, uni qulatish uchun m am lakat
ichida ozgina qo‘zg‘alish bo'lsa kifoya deb hisoblar edi.
Shu sababli
radikal islom guruhlari m am lakat ichida ham , tashqarida ham
terrorchilik harakatlari sodir etishning yuqori sur’atini saqlab qolishga
intildilar.
Jumladan, sayyohlarga nisbatan terror amaliyotini qo‘llash kuchaydi.
Islom chilar davlatning iqtisodiy quw atini
izdan chiqarib, so‘ng
mamlakatning qonuniy hukumatini qulatishga harakat qilmoqdalar.
Davlatga qarshi ochiq qurolli kurash sharoitida
islomchilar odamlar
Do'stlaringiz bilan baham: 
