Qarshi kurashning

Afg‘oniston 
misolida 
ham ko‘rish mumkin.
M a’lumotlarga ko‘ra, mamlakat aholisining 50 foizini pushtunlar, 
25 foizini tojiklar, qariyb 20 foizini o ‘zbeklar tashkil etadi. Keyingi 
o ‘rinlarni hazoriylar, jam shidlar, feruzkuxi, taymoni va temuri kabi 
qabilalarni o ‘z ichiga oladigan chor-aymoqlar hamda turkmanlar, Pomir 
guruhiga kiruvchi niristoniy, lag‘mon, vaxaniy, shug‘nonlar kabi elatlar 
egallaydi. M amlakatda juda kam sonli bo‘lsa-da, beluj, hind va qirg‘iz 
millatlari vakillari ham yashaydi.
42

---

Juda oz miqdordagi hindlar, sikxlar va yahudiylami inobatga olmaganda, 
mamlakat aholisi to‘laligicha islomga e’tiqod qiladi. Ularning ko‘pchiligini 
sunniy-hanafiylar, taxminan 13 foizini ja ’fariy va 2 foizini ismoiliy shialar 
tashkil etadi.
Afg‘onistonda islom dini jam iyat hayotida doim o yuqori va 
mustahkam mavqega ega bo‘lib kelgan. Hatto Omonulloh Xon o‘tkaz- 
gan islohotlar, Savr inqilobi davrida ham uning t a ’sir darajasi 
nisbatan barqaror b o ‘lib keldi.
S h o ‘ro q o 's h in la rin in g m am lak atg a kiritilish i esa islom iy 
harakatlarning kuchayishiga sabab b o ‘ldi. «Afg‘oniston islom haraka- 
ti», «Ittihodu islomiy», «Hizb islomiy xolis», «Harakatul inqilobil 
islomiy», «Maxozi milliy islomiy», «Jabhayi najoti milliy» kabi diniy- 
siyosiy harakatlar va partiyalar yuzaga keldi.
Sho‘ro qo‘shinlari Afg‘onistonni tark etganidan so‘ng, mamlakat 
istiq b o lin i belgilashga tu rlic h a y o n d a sh u v la r, e tn ik va din iy 
mazhabchilikdagi kelishmovchiliklar o ‘zaro nizo va to ‘qnashuvlar 
kelib chiqishiga zamin yaratdi.
Islomiy guruhlar o ‘rtasidagi ko‘p yillik to ‘qnashuvlarga barham
b e rilib , 1 9 9 2 -y ild a o 'z a r o k e lish u v im z o la n g a n b o ‘ls a - d a , 
ziddiyatlarning saqlanib qolishi va ayrim davlatlaro ‘zlarining g‘arazli 
m aqsadlaridan kelib chiqib qo‘llab-quvvatlashlari natijasida 1996— 
2001-yillarda m am lakatda «Tolibon» radikal harakatining ustuvor 
bo‘lishiga hamda mutaassiblik qarashlari va amaliyotining joriy etilishiga 
olib keldi. M am lakatda ilm -fan, m adaniyat, m a’rifat, teatr, kino, 
musiqa, radio va televideniye tanazzulga yuz tutdi. M a’naviy va m a’rifiy 
hayotning qashshoqlashuvi, diniy ekstremistik kuchlarning faolla- 
shuvi va jangarilar tayyorlaydigan m arkazlarning ko‘payishi sodir 
b o ‘idi. 2001-yil 11-sentabr voqealaridan so‘ng boshlangan aksilterror 
\
operatsiyasi «Tolibon» harakatining yo‘q qilinishiga yo‘l ochdi.
I
Bugungi kunda H om ed Karzay boshchiligidagi hukumat tom oni- 
; dan olib borilayotgan siyosatda ham islom om ilining kuchli t a ’sirini 
ko‘rish m umkin. Shunday b o ‘lsa-da, diniy ekstremistik harakatlar 
to m o n id an sodir etilayotgan terro rchilik xurujlari m am lakatda 
barqarorlik yuzaga kelishini ta ’minlash uchun uzoq kurash olib borish 
zarurligini ko'rsatadi.
M am lakat aholisining asosiy qismini (56%) panjobliklar, qolgan 
qism ini patani, balaki, muvojari, pushtun, belujlar ham da boshqa 
m illat va elat vakillari tashkil qiladigan 
Pokiston 
ham ko‘p m illatli 
va ayni paytda, eng yirik musulmon mamlakatlaridan biridir. Mamlakat 
aholisining 97% islomga e ’tiqod qilgan holda, m utlaq ko‘pchilik 
sunniylikning hanafiy m azhabida, 1,1% j a ’fariy va 1,1% ismoiliy 
shialar hisoblanadi.
43

---

Pokiston diniy ekstremistik qarashlar va harakatlar kuchli mavqega 
ega boigan mamlakatlardan biri deyish mumkin. Ularning ichida 1941- 
yilda tashkil etilgan «Jamoati islomiya» eng kattasi va kuchlisi hisoblanadi.