Qarshi davlat universituti

Shartlibelgilarizohi

Bog`lovchio’yinchioldingizonadajoylashgandahujumniuyushtirishvariantlari 19-rasmdaberilgan. Bundayhujumniuyushtirishning sezilarlikamchiliklaridanbiri – buhujumdaoldingiqatoro’yinchilaridanikkikishiningishtiroketishimumkinligidir. Lekinzamonaviyvoleyboldahimoyazonasidantashkilqilinadiganhujumzarbalariushbukamchiliknideyarlibartarafetgandesabo’ladi.


abv

19-rasm

Hujumniuyushtirishdabog`lovchio’yinchiorqaqatordanto’roldigachiqibikkinchito’pniuzatganda, hujumqilishvauning samarasinioshirishimkoniyatikengayadi. Bog`lovchio’yinchiorqadajoylashgan 1, 5, 6 zonalardanto’roldigachiqib, turlihujumkombinastiyalarinitashkilqilishchizmasi20-rasmdakeltirilmoqda.



abv

20-rasm
Birinchito’pniuzatishdan so’nghujumqilishyokialdabto’ptashlash (otkidka) hujumharakatlarini (21-rasm) samaralihalqilishgaimkonbersa-da, ammobuusullarnibajarishuchunzarursharoit (uzatilganto’pningjudaqulaybo’lishi) vahujumchidankattamalakatalabetiladi. Aldabto’ptashlaganda, hujumchiyokibog`lovchio’yinchi (oldingizonadajoylashganvaqtdagina) sakrabhujumzarbasinibajarayotganday (imitastiya) bo’lib, aldamchiharakatniamalgaoshiradi.

Guruhlitaktikharakatdegandaikkiyokiundanortiqo’yinchilarninghujumvazifasinihalqilishitushuniladi. Guruhlitaktikharakatlarquyidagichaamalgaoshiriladi:

1. Bog`lovchio’yinchioldingiqatordabo’lganda, uningishtirokidahujumuyushtirish;

2. Huddishunday, faqatbog`lovchio’yinchiorqaqatordajoylashganda;

3. To’pniqabulqilishvahujumchitomonidanikkinchito’pningzarbaberuvchihujumchigaetkazibberilishi;

4. Hujumchininghujumzarbasigataqlidqilishbilanaldamchito’ptashlashniamalgaoshirishi.

Harbirguruhliharakatoldindankelishilganvao’rgatilgantaktikkombinastiyalarorqalibajariladi. Hujumchilarhujumharakatlariniamalgaoshirishdaquyidagitartibdaharakatlanadilar: harakatyo’nalishinio’zgartirmasdan (harkimo’zzonasida); harakatyo’nalishinio’zgartirib; chalkashharakatyo’nalishida. Yuqoridako’rsatilganyo’nalishlarbo’yichatashkilqilinadigantaktikkombinastiyalarniko’ribchiqamiz.

1. To’pniqabulqiluvchiuni 3 zonadajoylashganbog`lovchigaetkazibberadi, o’znavbatida, bog`lovchito’pni 4 yoki 2 zonaga (boshorqasidan) uzatadi. Agardabog`lovchi 2 zonadajoylashganbo’lsauto’pni 4 yoki 3 zonalarningbirigauzatadi. Ushbukombinastiyanibog`lovchiorqazonadanoldingizonagachiqibto’puzatishdahamqo’llashimumkin. Bukombinastiyadaasosiyvazifani 3 zonadagio’yinchibajaradi. Uraqibdapast, qisqayokitezlashibuchibboruvchito’pnihujumqilinishimumkindegantasavvurnihosilqilishikerak.

2. To’pniqabulqiluvchiuni 3 zonadagibog`lovchio’yinchigaetkazibberadi. Bog`lovchio’yinchiesato’pniquyidagichauzatibberishimumkin: 4-3 zonalaroralig`igaqisqazarbauchun; pasttraektoriyabo’yichao’zzonasiga; pasttraektoriyabo’yichaboshorqasiga; 3-2 zonalaroralig`igaqisqartirilganmasofabo’yicha. Hujumchilarzarbaberishuchunma’lumburchakasosidaharakatlanadilar. Hujumchilarningshutartibdagibirqatorharakatlarima’lumma’nodagikombinastiyalarningnomlanishiga sababbo’ladi. Bularga «eshelon» va «to’lqin» kombinastiyalarinimisolkeltirishmumkin.

21-rasm 22-rasm 23-rasm
«To’lqin» kombinastiyasidauchtao’yinchi – bog`lovchiva 3-4 zonalardagihujumchiishtirok etadi (22-rasm). 3 zonadagio’yinchipastto’puzatish (qisqa, uchishda) bilanbo’ladiganhujumniboshlabberishuchunyuguribkeladi. To’p 4 zonadagio’yinchiga, 4 va 3 zonalaroralig`igauzatibberiladi. 3 zonadagio’yinchihujumzarbasigataqlidqilib, raqibningto’siqqo’yuvchio’yinchilarinichalg`itadi. Buesa 4 zonao’yinchisininghujumni samaraliyakunlashiga (to’siqsizyokito’siqqo’yishkechikkanligibilanbog`liq) imkonyaratadi. Kelishuvgaasosanto’puzatishuzunligio’zgartiribboriladi. Agardato’pniqabulqilish 4 zonagayaqinjoyda sodirbo’lganbo’lsa, «eshelon» (23-rasm) kombinastiyasiniamalgaoshirishuchunqulaysharoityaratiladi. Buholda 3 zonadagio’yinchiningharakatiyuqoridagikabibo’ladi, 4 zonadagio’yinchiyugurishyo’nalishinio’zgartirib, 3 zonadagio’yinchiningorqasigao’tmoqchibo’ladi, ammobuharakatnibirtempkeyinroqbajaradi. Ushbukombinastiyanito’p 2 zonayaqinigauzatilganbo’lsa, 3 va 2 zonalardahambajarishmumkin.

3. Chalkashmakesimharakatlanishlarbilanamalgaoshirila-digantaktikkombinastiyalarnibajarishyuqoritayyorgarlikvamalakatalab etadi. Bularga «Krest» (asosiy), «Oldingakrest», «Orqagakrest» kombinastiyalarikiradi. «Krest» hujumida 3 va 4 zonalardagihujumchilarishtirok etadi. 4zonadagihujumchitezkorharakatbilanbog`lovchio’yinchiyonigapast (qisqa, uchib) uzatilganto’pgahujumzarbasiniberishyokitaqlidqilishuchunboradi (24-rasm). 3 zonadagio’yinchibirozkeyinroq 4 zonao’yinchisiningorqasigao’tadivahujumniyakunlaydi. To’puzatishtraektoriyasioldindankelishibolinadi, ammoto’puzatisho’rtachadanbalandbo’lmasligizaruraksholdakombinastiyao’zmohiyatiniyo’qotadi.


a b

24-rasm 25-rasm
«Oldingakrest» kombinastiyasini 3 zonao’yinchisiboshlaydi (25 a-rasm), 2 zonadagisherigiuningorqasigao’tib, birozkechikib sakraydivahujumniyakunlaydi.«Orqagakrest» kombinastiyasidaesaharakatlanishnibirinchibo’lib 2 zonao’yinchisiboshlabberadi, 3 zonao’yinchisiesauningorqasidan 2 zonadahujumqilishuchunharakatlanadi. Buvariantdagikombinastiyabirmunchamurakkabroqhisoblanadi.

Guruhlihujumharakatlaribirinchito’puzatishdankeyinhamamalgaoshirilishiyuqoridabayon etilganedi. Bundayhujumharakatlarinifaqatginabirinchito’p sifatliqabulqilinganda (raqibjamoasio’zharakatlarinihujumbilanyakunlayolmasa, o’yingakiritilganto’pqiyinchiliktug`dirmasa) amalgaoshirishmumkin. Bundahujumikkixilvariantdayakunlanishimumkin. Birinchivariantdahujumzarbasiberiladi (26 a-rasm), ikkinchivariantdaaldamchito’ptashlash (26 b-rasm) amalgaoshiriladi.


ab

26-rasm
Afsuski, yoshvoleybolchilarbilanishlaganda, taktikkombinastiyalarnio’rgatishvaularnio’yinjarayonidaqo’llanilishigakame’tiborberiladi. Taktikkombinastiyalarniqo’llashdaquyidagiikkiholatdankelibchiqishzarur:

1. Taktikkombinastiyalarniqo’llashaniqo’yinsharoitidankelibchiqishikerak;

2. Kombinastiyalarjamoaningtexnik-taktiktayyorgarlikimkoniyatlarigaasoslanishikerak.

Yakkataktikharakatlarjamoavaguruhlio’yinharakatlariningasosiytarkibibo’libhisoblanadi. Ularto’psizvato’pbilanbo’ladiganharakatlargabo’linadi. To’psizharakatlargato’pnio’yingakiritish, to’puzatish, hujumqilishuchunjoytanlashvajamoa, guruhliharakatlargako’ramosharakatlanishlarkiradi.

Hujumzarbasiuchunto’puzatishdao’yinchiningharakatlarigaquyidagilarkiradi:

1) bog`lovchio’yinchioldidaturganhujumchigato’puzatish;

2) bog`lovchio’yinchiorqasidaturganhujumchigato’puzatish;

3) hujumchilargabirme’yordato’puzatishnitaqsimlash;

4) raqibjamoasiningkuchsizto’siqqo’yuvchisiganisbatanto’puzatish;

5) to’pniqabulqilishvao’yinningtaktikrejasidankelibchiqibto’puzatishtraektoriyasinibelgilash;

6)to’pnialdamchiharakatlarbilantaqlidtarzidauzatishlar: oldingato’puzatayotgandaybo’lib, uniraqibmaydonchasigatashlash; oldingato’puzatgandekko’rsatib, boshorqasigato’puzatish; boshorqasigato’puzatishniko’rsatiboldingato’puzatish.

To’pnio’yingakiritishdaquyidagilarasosiytaktikharakatlarhisoblanadi:

1) to’pnikuchjihatigako’ranavbatlashtirish;

2) to’pniraqibjamoasining samarasizqabulqiluvchio’yinchisitomonyo’naltirish;

3) to’pniraqibningasosiyhujumchisigayo’llash;

4) to’pniyangitushgano’yinchigayo’llash;

5) to’pniorqazonadanchiqayotganbog`lovchio’yinchigayo’llash;

6) to’pnio’yinchilarorasigayo’llash;

7) to’pnimaydonningbo’shvaqiyinqabulqilinadiganjoylarigayo’llash.

Hujumdagivahujumzarbalariniberishdagiasosiytaktikharakatlargaquyidagilarkiradi:

1) hujumqilishusulinitanlash;

2) hujumzarbasinivaaldamchiharakatlarniimitasiyaqilish;

3) o’yinvaziyatidankelibchiqibhujumzarbalariniberishusullarininavbatlashtirish;

4) to’siqustidanzarbaberish, to’siquchunko’tarilganqo’llarorasidan, to’pnito’siqdanmaydonchekkasigachiqaribyuborishnimo’ljallabzarbaberish;

5) hujumzarbasiniimitasiyaqilib, sakrabto’puzatish;

6)sakrabto’puzatishniimitasiyaqilibaldamchiharakatbilanto’pniraqibmaydonigatashlash.