O’zbeksiton respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti «Yengil sanoat mahsulotlari texnologiyasi»

13.1.Qopqopli qirqma cho’ntaklar tikish texnologiyasi.
Qopqoqli qirqma cho'ntaklarni tikish uchun, uning cho'ntak qopqog'i tayyorlab olinadi. Qirqma cho'ntakning ostki og'ziga mag'iz va yuqori og'ziga qopqoq tikiladi. Qopqoqli qirqma cho'ntakni tikish, mag'izni cho'ntak xaltaga 0,7-1 sm kenglikdagi chok bilan ulashdan boshlanadi. Chokni cho'ntak xalta tomonga qaratib to’g’rilanadi.

Ko'rinmani cho'ntak xaltaga universal mashinada bostirma chok bilan ulanadi. Bunda, uning qirqimlarini 0,7 sm kenglikda ichkariga bukib, uning bukilgan ziyidan 0,1-0,2 sm narida baxyaqator yuritiladi. Baxyaqator yuritish uchun esa cho'ntak xalta bilan ko'rinmaning yuqori qirqimlari bir-biriga to’g’rilanib, juftlanadi.

28 – rasm. Old o’blakni qirqib cho’ntak og’zi hosil qilish

29 – rasm. Qopqoqli va ostki ziyi ramkali cho’ntak tikish

30 – rasm. Qopqoqli va ziyi kantli cho’ntak tikish

Old bo'lakdagi vitochkalarni tikib va dazmollab bo'lgandan keyin, cho'ntak qo'yiladigan joylarni yordamchi andaza bo'yicha uchta chiziq (uzunasuga 1 ta va ko'ndalanggiga 2 ta chiziq) o'tkazib belgilab olinadi. Gulli yoki yo'l-yo'l gazlamalarda cho'ntak bilan old bo'lak guli yoki yo'li to’g’ri keladigan qilib belgilanadi. Qopqog'i old bo'lakka ulanadigan chiziq cho'ntak qopqoq astarida andaza bo'yicha olinadi.

Old bo'lakning teskari tomoniga bo'ylama qo'yib, uni old bo'lakka maxsus mashinada ko'klanadi. Bunda belgilangan chiziq b o'ylab yuritilgan baxyaqator bo'ylama enining o'rtasidan o'tishi, bo'ylamaning bir uchi bort qotirmaning qirqimidan 2 sm o'tishi, 2 uchi esa yon qirqimiga yetishi kerak. Ko'klamaslik uchun, bir tomoniga yelim kukun sepilgan bo'ylama ishlatish mumkin. Cho'ntakni bo'ylamasiz ham tiksa bo'ladi. Bunda ,cho'ntak xaltaning o'rish iplari cho'ntak og'zi chizig'iga parallel turishi kerak.

Cho'ntakqopqoq old bo'lakning o'ngiga ulanadi. Bunda qopqoqdagi va old bo'lakdagi belgi chiziqlarni, qopqoqning old qismidagi va old bo'lakdagi gullar yoki yo'llar bir-biriga to’g’rilanib, qopqoqning ishlanmagan qirqimi kiyimning past tomoniga qaratib qo'yib ulanadi. Cho'ntak xaltaga ulangan mag'izining o'nggi old bo'lak o'nggiga qaratib qo'yilib, uni mashinada 0,5-0,6 sm kenglikdagi chok solib tikish bilan bir vaqtda ,cho'ntak qopqoq ulangan baxyaqator bilan mag'izni ulayotgan baxyaqator oralig'ida old bo'lak baxyaqatorlarning ikki tomonidagi uchlariga 1 sm dan yotqizmay qirqilib (mag'izni ulagan baxyaqatorlarning ikkki uchi cho'ntak qopqoqning yon tomonlari to’g’risida bo'lishi kerak), ko'ndalang kesim hosil qilinadi. Keyin old bo'lak ko'ndalang kesim uchlaridan boshlab baxyaqatorlar tomonga, ularga 0,1 sm yetkazmay qiyalatib qirqiladi. Cho'ntak xalta teskari ag'darilib, qopqoq bilan mag'izni ulagan choklar to’g’rilanadi. Mag'iz ulangan chokni yorib to’g’rilanadi. Modelda mo'ljallangan kenglikda ramka qilib, cho'ntakning bu ostki ziyi o'nggi tomondan mag'iz ulangan chok ustidan baxyaqator yuritiladi.

Agar, cho'ntakning ostki ziyini kantli qilinadigan bo'lsa, uni mag'izdan 0,3 sm kenglikdagi kant hosil qilib ko'klanadi. Modelda mo'ljallangan baxyaqator yuritiladi. Modelga qarab, mag'izni ikki buklangan holda ulash ham mumkin. Bunda mag'izning ziyini mag'iz teskari tomoniga ramkaning enidan 0,5 - 0,7 sm kengroq qilib bukiladi. Cho'ntak qopqoq ulangan baxyaqator bilan mag'iz ulangan baxyaqator orasida tayyor ramka kengligiga teng joy qoldiriladi.

Cho'ntak qopqoq va mag'izni ulab olgandan keyin ko'rinma ulangan cho'ntak xalta cheti cho'ntak qopqoq ulangan chokka ulanib, cho'ntak xalta yonlari tikiladi. Ayni vaqtda mag'iz tortibroq turib va qiyalanib, qirqilgan burchaklarini to’g’rilab turib, og'zining ikki uchini ikkita qaytma baxyaqator bilan mahkamlanadi. Cho'ntak dazmol yoki pressda dazmollanadi.