115
POPULYATSIYALAR EKOLOGIYASI
(GLOSSARIY)
Bilim sohasi:
100000 -Gumanitar soha
Ta’lim sohasi:
140000 -Tabiiy fanlar
Ta’lim o‘nalishi:
5140100-Biologiya (turlar bo‘yicha)
Qarshi shahri – 2020 yil
GLOSSARIY
O’zbek
Рус
Ingliz
Mazmuni
Abiotik muhit
Aбиотический
фaктор
Abiotic
environment
Abiotik muhit [yun.a-inkor ma`nosi,
bios-hayot] - 1) tirik organizmlarni
o`rab turgan notirik jismlardan iborat
muhiti;
2)
tirik
organizmlarning
faoliyati bilan bog`liq bo`lmagan tabiat
hodisalari.
116
Antropogen omil
Aнтропогенный
фaктор
Anthropogenous
factor
Antropogen
omil - inson va uning
faoliyati tomonidan
organizmlarga,
biogeotsenoz,
landshaft,
biosferaga
ko`rsatiladigan ta`sir.
Atrof (insonni
qamragan) muhit
Окружaющaя
средa
Environmental
conditions
(surrounding
humans)
Atrof (insonni qamragan)
muhit -
odamlarga va ularning xo`jaligiga
birgalikda va bevosita ta’sir etuvchi
abiotik,
biotik,
ijtimoiy
muhitlar
majmuasi. A.m. tushunchasi atrof
tabiiy
muhit
tushunchasidan
bir
muncha kengroqdir, chunki u o’z
ichiga
ijtimoiy
hamda
texnogen
muhitlarni (uylar, korxonalar, yo’llar
va
sh.o’.)
ham
qamrab
olgan
tushunchalardir.
Kuzatuv
Нaблюдение
Supervision
Kuzatuv - keyinchalik
faoliyat yuritish
uchun asos bo'lgan, odatda tadqiqot
ishlari davomida ma`lumot olish, shu
jumladan monitoring kuzatuv muayyan
zarar ko`rgan atrof-muhitdan namuna
olishni o`z ichiga oladi va alohida
korxonalar, uyushmalar,mahalliy milliy
hukumat organlari tomonidan olib
borilishi mumkin.
Ekologiya
Экология
Ecology
Ekologiya - [yun.
Oikos - uy, joy va
logos – ta’limot, so’z] – E. Gekkelning
ta’riflashicha,
biologiyaning
organizmlar bilan muhitning uzaro
munosabatlarini
o’rganuvchi
bir
bo’limi
(auto-ekologiya
va
sin-
ekologiya). E. barcha tirik organizmlar
va
muhitni
hayot
uchun
qulay
qiladigan
barcha
jarayonlarni
o’rganadi.
Global ifloslanish
Глобальная
загрязнение
Global pollution
Global
ifloslanish
-
ifloslanish
manbayidan juda uzoq masofada,
sayyoraning
deyarli barcha nuqtalarida
ayon bo'luvchi atrof tabiiy muhitning
ifloslanishi. Havo muhitiga xos.
Ekologik yondashish
Экологический
подход
Ecologic
approach
Ekologik
yondashish
–
organizmlarning xususan insonlarning
birinchi o’rinda atrof-muhit bilan
bo;lgan va o’zaro munosabatlarni
tadqiq
qilish
va
ifoda
etishga
yo’naltiruvchi umumilmiy qarash.
117
Ekologik inqiroz
Экологический
кризис
Ecologic crisis
Ekologik inqiroz – inson faoliyati yoki
tabiiy
omillar
(mas.
Iqlimning
o’zgarishi)
tasiri ostida atrof muhit
xolatining turg’un, nisbatan asta sekin
qaytarish
mumkin bo’lgan yoki
qaytarish mumkin bo’lmagan ravishda
oshishi (strukturasining soddalashishi,
energetic
yoki
ekologik
potentsiyalining pasayishi).
Ifloslantirish manbasi
Загрязняющий
источник
Source of
pollution
Ifloslantirish
manbasi
-
1)
ifloslantiruvchi moddani atmosferaga
tashlash nuqtasi; 2)
ifloslantiruvchi
moddani ishlab chiqarayotgan xo`jalik
yoki
tabiiy
obektlar
(qar.ifloslantiruvchi);
3)
kirib
kelayotgan ifloslantiruvchi moddani
tarqatayotgan hudud.
Adaptatsiya
Адаптаsия
Adapting
Adaptatsiya
(moslashish)
[lot.
adaptatio- moslashish, ko`nikish] - tirik
organizmlarning muhitning konkret
sharoitida barqaror yashab ketishini
ta`minlaydigan
morfofiziologik,
populyatsiyaviy va b. xususiyatlarining
yig`indisi.
Umumiy
A.
(keng
ko`lamdagi
muhit
sharoitlariga
ko`nikish)
hamda
xususiy
A.
(muhitning lokal, yoki o`ziga xos
xususiyatli
sharoitlariga
ko`nikish)
farqlanadi.
Akllimatizatsiya
Акклиматизаsия
Acclimatization
Akllimatizatsiya
-
atrof-muhitdagi
o`zgarishlarga nisbatan organizmning
fiziologik va xulqiy moslashishi.
Antropogen omil
Антропогенный
фактор
Anthropogenous
factor
Antropogen omil - inson va uning
faoliyati tomonidan
organizmlarga,
biogeotsenoz,
landshaft,
biosferaga
ko`rsatiladigan ta`sir.
Fitosenoz
Фитоsеноз
Phytocenosis
Fitosenoz [yun. Phyton – o’simlik va
koinos – umumiy] – yer yuzasining bir
turdagi xududini egallagan,muayyan
tarkib,
tuzilish,
bichim
hamda
o’simliklarning bir-biriga bo’lgani
kabi, ularni o’rab turgab muhit bilan
munosabatlarni
ifodalaydigan
(tavsiflaydigan) o’simliklar majmui.
118
Biogen modda
Биогенная
вещество
Biogenic matter
Biogen modda - organizmlar hayotiy
faoliyati
natijasida vujudga kelgan
kimyoviy birkma (lekin aynan shu
vaqtnig o’zida ularning jismi tarkibida
ham bo’ lmasligi mumkin).
Biosfera
Биосфера
Biosphere
Biosfera – [yun.
Do'stlaringiz bilan baham: 
