Qarshi davlat universiteti roman german filologiyasi roman-german tillari kafedrasi

Präteritum zamon formasining qo‘llanish doirasi keng bo‘lishiga qaramay, 

faqat  birgina  ma‘no  formulasiga  ega:  Aktz  =  Betrz,  Betrz  va  Aktz  Sprz  dan 

oldin,  -Mod,  +/-Colloqu,  +/-Adv.  Präteritum  da  jarayon  vaqti  (Aktz)  va  kuzatuv 

vaqti  (Betrz)  bir  xil,  ikkisi  ham  nutq  vaqtidan  (Sprz)  oldin  turadi.  Präteritum  da 

modallik  faktori  bo‘lmaydi.  U  oddiy  so‘zlashuv  nutqida  ham,  badiiy  adabiyotda 

ham  bir  xil  qo‘llanaveradi.  Shuning  uchun  uni  hikoya  zamoni  deb  ataladi. 

Präteritum  da  majburiy  bo‘lmagan  zamon  ko‘rsatkichlaridan  foydalaniladi 

(vorgestern, im vorigen Jahr, neulich 1994 va b.)  

Präteritum  ba‘zan  Präsens  o‘rnida  qo‘llanib,  ayni  paytda  yuz  berayotgan 

voqea-hodisani  ifodalaydi,  lekin  so‘zlovchi  nazari  avvaldan  o‘ylangan  holat 

(Betrachtzeit-  kuzatuv  vaqti)ga  yo‘nalgan  bo‘ladi:  Präteritum  ning  bunday 

---

 

 

shaklida  ham  ob‘ektiv-aniq  vaqt  uning  asosiy  formasidagi  kabi  qoladi,  ya‘ni 

jarayon  vaqti  (Aktz)  va  kuzatuv  vaqti  (Betrz)  bir  paytda,  nutq  vaqti  (Betrz)dan 

ilgari keladi. 

Wie war doch Ihre Name? — Sizning ismingiz o’zi nimaydi? 

b)  Episches  Präteritum,  bunda  asosan  yozma  nutqda  voqealar  tizimi  va  ketma-

ketligini ta‘minlashga xizmat qiladi.