Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi



Download 2,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet174/245
Sana02.09.2021
Hajmi2,09 Mb.
#162437
1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   245
Bog'liq
ona tili morfemika soz yasalishi morfologiya fanining oquv-uslubiy majmuasi

Mashg‘ulotning qisqa bayoni: 
О‘qituvchi  mavzuning  nazariy  jihatini  mustahkamlashga  oid  quymdagk  savollar  bilan  talabalarga 
murojaat etadi: 
1. Fe’l sо‘z turkumi tuslanish xususiyatiga ega deganda nimani anglash mumkin? 
2, Fe’l turkumiga oid barcha sо‘zlar   zamon tushuncha  bilan bog‘liq yuz beruvchi  hodisani bildiradi 
deganda.  nimani  anglaysiz?  Z.Mustaqil  fe’llarni  qanday  xususiyatlariga  kо‘ra  yordamchi  fe’llardan 
farqlaysiz? 
4. Yordomni fe’llardan bо‘l, qil, et, ayla fe’llari kо‘makchi fe’llardan nimalari bilan farqlanadi? 
5. 
Fe’lning tuslanishli va tuslanishsiz shakllarini qanday anglaysiz? 
6. 
Fyo’l pridekativlik xususiyatiga egaligini qanday tushunasiz? 


7. 
Fe’l modallikka ega deganini-chi? 
8. 
Fe’l boshqa sо‘zlarni boshqarish xususiyatiga ega deganini-chi? 
9. 
Fe’lning  otlashish  xususiyatiga  ega  bо‘lgan  shaklini  ayting  va  u  nima  uchun  bunday  xususiyatga 
ega? va boshqa savollarni dars davomida qо‘shishi ham mumkin. 
Shundan  keyin  о‘timli  va  о‘timsiz  fe’llar  haqida  tо‘xtaladi.  О‘timli  fe’l  tushum  kelishigidagi  sо‘zga 
о‘tganligini  bildirishini  eslatadi.  Misollarni  talabalardan  sо‘rab  mustahkamlaydi.  Harakat  predmetga 
tо‘la о‘tsa, fe’l tushum kelishigidagi ot bilan birikishini  va agar harakat predmetga qisman о‘tsa, fe’l 
chiqish kelishigidagi. ot bilan birikishiii ham amaliy tushuntirishi lozim. 
Biror predmetga о‘tmaydigan harakatni bildiradigan fe’llar о‘timsiz fe’llar deyilishini va о‘timoiz fe’l 
shakli -ma, yо‘q, -emas bilan yuzaga chiqishini ham eslatadi. Fe’l nisbatlarini yasovchilarning ta’sirini 
ham  о‘qituvchi  hisobga  olishi.  shart.  О‘zlik  va  majhul  nisbaglar  shaklini  yasovchi  qо‘shimchalar 
о‘timli fe’lni о‘timsizga (kо‘r-kо‘rin,tara- taran.kiy-kiyildi kabi) aylanishini alohida misollar topdirish 
ishi  bilan  shug‘ullansa,  о‘timli  va  о‘timsizlik  mohiyatini  yaxshiroq  ochilishini  о‘qituvchi  yaxshi 
anglashi lozim. 
Orttirma  nisbat  shaklini  yassvchilar  esa  о‘timsiz  fe’lni  о‘timli  fe’lga  aylantirishi  ham  о‘qituvchi 
nazaridan  qochmaslygi  (uxla-uxlat,  о‘yna-о‘ynat  kabi)  kerak.  О‘qituvchi  fe’l.о‘timli  va  о‘timsiz, 
bо‘lishli  va  bо‘lishsiz  fe’llar  kazariyasini  amaliy  misollar  asosidagi  bu  xil  tahlil  qildirgakdan  keyin 
bevosita bularga oid mashqlar ishlatishni boshlasa bо‘ladi. 
184-mashq.  Talab:  Fe’llarni  topish,  sо‘rog‘i  va  ma’nosini  izohlash,  gapdagi  vazifasini  belgilash. 
Kesisl bо‘lgan fe’lni о‘zi boglangan sо‘z bilan birga kо‘chirish 
Namuna:  Komila  о‘rtog‘iiing  xonasiga  kirib,  har  narsaga  zо‘r  qiziqish  bilan
 
qaradi.  Bu  gapda  fe’l 
qaradi sо‘zidir. Sо‘rog‘i nima qildi sanaladi. 
Ma’nosi:  kuzatdi.  Gapdagi  vazifasi  kesim.  U  qiziqish  bilan  kо‘makchili  harakat  nomi  (tо‘ldiruvchi) 
bilan birikkap: qiziqish bilan qaradi.  
194-mashq.  Talab:  О‘timli  ga  о‘timsiz  fe’llarni  aniqlash,  ma’nolaridagi  farqni  tushuntirish.  Avval 
о‘timli, keyin о‘timsiz fellar ishtirok etgan gaplarni kо‘chirish. 

Download 2,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   245




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish