Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi

Butun va kasr sonlar – Butunni yoki uning qismini ifodalashi jihatidan sonlar: a) butun son (bir, ikki, besh 
kabi); b) kasr son (to‘rtdan bir, beshdan uch, yuzdan besh kabi)ga bo‘linishi, kasr sonlarga yana yarim, chorak, 
nimchorak kabilarning ham kirishi haqida fikr yuritiladi. 
 
 
 

---

2. 7. Tartib sonlar, sonlarning otlashuvi. (1 soat). 
Tartib  son  bir  turdagi  narsalarning  daraja  –  miqdor  jihatidan  tartibini  ko‘rsatuvchi  sonlar  ekanligi.  Tartib 
sonlar narsaning ketma-ketlik jihatidan tartibini ham anglatish. U miqdor sonlarga  –nchi, -inchi affiksini qo‘shish 
bilan yasalishi. Sonlar harf bilan yozilgandagina bu affiks qo‘shilishi. Tartib son bir necha sondan tuzilgandagina 
affiks  keyingi  so‘zga  qo‘shilishi  va  u  yaxlitligicha  qo‘shma  songa  taaluqli  bo‘lishi.  Tartib  sonlar  arab,  yo  rim 
raqmalari bilan yillar, kunlarni ifodalovchi sonlardan keyin qo‘yiladigan tinish belgisi haqida. 
Tartib  sonlar  o‘zlari  bog‘langan  so‘zlarning  xususiyatlariga  qarab  ikki  xil  ma’noni:  a)  predmetlarning 
miqdoriy tartibini va; b) ba’zan mazmuni sifatga yaqin turgan belgini bildirishi. Tartib son gapda asosan sifatlovchi, 
otlashganda  ega,  to‘ldiruvchi  kesim,  va  qaratuvchi  vazifalarida  kelishi.  chiqish  kelishigidagi  tartib  gapda  sonlar 
bog‘langan otlar tushsa otlashishi. Bunda sonlar tushib qolgan ot anglatgan shaxs va predmetni ko‘rsatadi, ko‘plik, 
egalik, kelishik shakllarida kelishi, gapda ular bajargan vazifalarini bajarishi.