Qarshi davlat universiteti musiqa kafedrasi

3-sinfda yil mavzusi: 

“Musiqaning ifoda vositalari”. (Musiqa nutqi). 

I-chorak: 

“Musiqaning ifoda vositalari”.  

II-chorak: 

“Xor va orkestr”. 

III-chorak: 

“Musiqaning tuzilishi”. 

IV-chorak: 

“Oddiy musiqa shakllari. Band va naqarot”. 

Shuningdek,  musiqa  darslari  yil,  chorak,  mavzulari  asosida  rejalashtirilib,  5  faoliyat 

asosida o’tiladi. 

4-sinf o’quvchilari psixologik-fiziologik xarakteriga ko’ra hayotir tajribaga boy, fanlarga 

qiziqishadi.  Diqqat-e’tibori  turg’unlashgan  bo’ladi.  Jiddiy  bo’lgan  masalalar  ustida  fikrlash, 

hajm  jihatdan  kattaroq  bo’lgan  musiqani  ham  eshitishga  qodirdirlar,  izlanish  va  mustaqil 

mushohada etish  qobiliyatiga  ega bo’ladilar.  Bu  xususiyatlarni barchasini o’qituvchi  nihoyatda, 

o’ylab,  oqilona  ish  tutishi  lozim.  Har  bir  darsdan  unumli  foydalanishi  kerak.  Bundan  maqsad, 

bolalarni  tezroq  dasturdagi  musiqa  asarlariga,  dars  uslubiga,  musiqa  san’atiga,  ashula  aytishga 

qiziqtirishdan  iborat.  4-sinf  o’quvchilarining  vokal-xor  malakalari  bir  xilda  rivojlangan 

bo’lmaydi.  Chunki,  boshlang’ich  sinflarda  mutaxassislar  yetishmaydi.  Mutaxassis  ish  olib 

brogan joyda esa o’quvchilar sof unisonda kuylash ansambl va qo’shiqlarni me’yoriga yetkazib, 

ikki ovozda kuylash darajasiga ega bo’ladilar. 4-sinfda ham o’quvchilarni differensional guruhga 

bo’lib  o’tkazish  lozim  bo’ladi.  Chunki,  ularning  bu  davrda  ovozlari  jarangdor,  yoqimtoy, 

kulminatsion  rivojlangan  vaqti  hisoblanadi.  Shuning  uchun  darsda  ko’proq  kuylatish  maqsadga 

muvofiqdir.  Kalendar-tematik  reja  tuzganda  yuqorida  aytilgan  xususiyatlarni  hisobga  olgan 

holda chorak, yil mavzulari rejasi tuziladi. 

O’qitish davomida quyidagilarga e’tibor qaratmoq kerak: 

1-dan:  fanlararo  aloqa  metodi;  boshqa  fanlardan  olingan  bilim  va  malakalardan 

foydalanish;  masalan:  ona  tili  va  adabiyot,  tasviriy  san’at,  O’zbekiston  tarixi,  tabiatshunoslik, 

matematika va boshqalar. 

---

 

20 

2-dan:  o’quvchilarni musiqiy qobiliyatini  o’stirish;  sof unisonga  erishish, jumla boshida 

nafas olib jumla oxirigacha rejalab yetkazish, lad haqida ma’lumot, o’lchovlarni bilish, notalarga 

qarab kuylay olish. 

3-dan:  musiqa  savodiga  qiziqtira  olish;  musiqa  savodining  eng  muhim  ahamiyati-

qo’shiqni notalar nomlari bilan kuylash, tinglash uchun berilgan asarlarni tahlil qila olishdir.  

4-dan:  vokal-xor  malakalari:  11  yoshdagi  bolalarda  ovoz  pardalari  to’la  shakllangan 

bo’ladi.  Nafas  ancha  chuqurlashgan  bo’lib,  ko’krak  qismi  kengayganligi  sababli,  tovush  ancha 

kuchaygan bo’ladi. Ovozlarni maromiga tushirib kuylash uchun qo’shiq parchalaridan mashqlar 

tanlab  kuylash  lozim.  Mashqlarni  ma’lum  tizimga  solib  kuylash  kerak.  Mashq  va  qo’shiqlar 

doimo  sekin  tempdan  boshlab  o’rgatiladi.  Qo’shiq  o’rgatishda  dirijyorlik  uslubida  fortepiano 

cholg’u  asbobidan  unumli  foydalanish  lozim.  Qo’shiq  o’rgatish  davomida  sof  unisonga,  ikki 

ovozlikka,  badiiy  ijroga,  erishish  lozim.  Musiqa  tinglashda  vokal  va  cholg’u  musiqasi,  xalq 

ommaviy  musiqasi  va  kasbiy  musiqani  tinglab  idrok  eta  olish  nazarda  tutiladi.  4-sinf 

o’quvchilarining  ovoz  apparatlari  shakllangan,  yo’lga  qo’yilgan  bo’lganligi  sababli,  ularni 

ko’proq  to’garak  ishlariga  jalb  qilish,  (xor,  raqs,  rubobchilar,  doirachilar,  vokal  ansambli) 

maqsadga muvofiqdir.