Qarshi davlat universiteti magistratura bo‟limi

 

1.2. Klaus usulida nordon gazlar tarkibidan oltingurgut ajratib olish 

texnologiyasi. 

Klaus  jarayoni  keng  kulamda  sanoatda  gazlarni  tozalashda  foydalaniladi.  Bu 

jarayonni xossa xususiyatlari shundan iboratki, asosan vodorod sulfidni elementar 

oltingugurt  olishda  ishlatiladi.  Bu  jarayonlar  vodorod  sulfid  kislorod  hamda 

oltingugurt IV-oksid ta‘sirida o‘tkaziladi. Katalizator o‘rnida (A1

2

0

3

) va boshqa bir 

qancha  metallar  ta‘sirida  o‘tkaziladi.  Vodorod  sulfidni  oksidlash  jarayonida 

elementar  oltingugurt  olishda  qo‘shimcha  oltingugurt  IV-oksid  vodorod  sulfid 

bilan  o‘zaro  ta‘sirlashadi.  Bu  jarayon  kuchli  ekzatermik  bo‘lib  termadinamik 

jihatdan  qaytar  reaksiyaga  olib  keladi.  Oltingugurtning  hosil  bo‘lish  jarayoni 

qanday sxemada o‘tkazilishiga bog‘liq. 

Sanoatda  Klaus  jarayonini  tuzilishi    birinchi  navbatda  vodorod  sulfid  gaz 

kislotali xossaga ega ekanligini va boshqa qo‘shimcha komponentli qayta ishlashni 

masalan, uglevodorolardan S0

2

 olishlarni ta‘minlaydi. Klaus jarayonidagi sxemada 

pech  ichida  vodorod  sulfidni  barqaror  yonishini  ko‘rsatadi.  Bu  jarayon  quyida  1- 

rasmda  ko‘rsatilgan.  Vodorod  sulfid  50%  dan  kam  bo‘lganda  ularning  hosil 

bo‘lishi  oltingugurtning  chiqishi  kam  bo‘ladi.  hosil  bo‘ladigan  gazlar  2/3  hajmda 

aralashishi kerak. Bu jarayondan so‘ng katalitik reaktor ichida (H

2

S S0

2

) vodorod  

---

 

12 

sulfid bilan oltingugurt IV-oksid 2 hajmdan aralashishi kerak. 

Agar  vodorod  sulfidni  hajmi  30%dan  kam  bo‘lsa,  yonish  jarayoni  chidamli 

bo‘lmas 

ekan. 

Yangi 

usulda 

vodorod 

sulfidni 

yonish 

jarayonlari                              

shundan  iboratki  bunda  uncha  katta  temperaturada  maxsus  katalizatordan 

foydalaniladi.  Bu  variantda  Klaus  jarayonida  kuchli  issiqlik  ajralishini  va 

termadinamik qiyinchiliklardan xalos bo‘ladi. Bu usulni ustunligi shundan iboratki 

ikki  reaktor  urtasidagi  jarayon  330°C  dan  oshmaydi  va  qiyinchiliklarni 

kamaytiradi.