Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi yuqori molekulyar birikmalar kimyosi fanidan

Karbozanjirli yuqori molekulali birikmalarning sinflanishi
_________________________________________________________________________________
Nomlanishi Formulasi
____________________________________________________________________________
1 2
____________________________________________________________________________
Toyingan uglevodorodlar
Polietilen [ — CH₂ — CH₂ ― ]_n

Polipropilen [ — CH₂ — CH — ] _n

|
CH₃

Polibutilen [ — CH₂ — CH — ] _n

|
C₂ H₅

Polizobutilen CH₃

|
[ — CH₂ — C — ] _n
|
CH₃
Polistirol [ — CH₂ — CH —] _n
|
C₆ H₅
Toyingan uglevodorodlarning galoidli hosilalari

Polivinilxlorid [— CH₂ — CH— ] _n

|
CL
Polivinilftorid [—CH₂—CH—] _n
|
F
Polivinilidenxlorid [—CH₂—CCL₂—]_n

Politetraftoretilen [ —CF₂—CF₂—]_n

Politriftorxloretilen [ —CF₂—CFCL—]_n

Spirtlar va ularning hosilalari

Polivinilspirt [—CH₂—CH—] _n

|
OH

Poliallil spirt [ —CH₂—CH—] _n

|
CH₂OH

Polivinilatsetat [ —CH₂—CH—] _n

|
OCOCH₃
Aldegid va ketonlar
Poliakrolein [—CH₂—CH—] _n
|
CHO

CH₃

|
Polimetilakrolein [—CH₂—C—] _n
|
CHO

Polivinilmetilketon [—CH₂—CH—] _n

|
COCH₃
Aminlar va nitrobirikmalar
Polivinilamin [—CH₂—CH—] _n
|
NH₂
Poliallilamin [—CH₂—CH—] _n
|
CH₂NH₂
Kislotalar va ularning hosilalari
Poliakril kislota [—CH₂—CH—] _n
|
COOH
Polimetilakrilat [—CH₂—CH—] _n
|
COOCH₃





Quyida ba’zi bir gomozanjirli noorganik polimerlarning nomlanishi va tuzilish formulasi keltirilgan:
Karbin (poliin α-karbin) [−C≡C−C≡C−]_n
Kumulen (polien, β-karbin) [=C=C=C=C=]_n
Polisilan [−SiH₂−SH₂−] _n
Poligerman [−GeH₂− GeH₂−] _n
Polisul’fid [− S− S− S− S−] _n











Makromolekulalar geometrik shakliga qarab chiziqsimon, tarmoqlangan va to’rsimon tuzilishlarda bo’ladi. O’z navbatida to’rsimon polimerlar narvonsimon, parketsimon va uch o’lchovli fazoviy tuzilishga ega bo’lgan polimerlarga bo’linadi. Chiziqsimon polimerlarda makromolekulaning uzunligi uning ko’ndalang o’lchamidan yuz va ming marta katta bo’ladi. Bunday polimerlarga sellyuloza, tabiiy kauchuk, fibrain, kazein, shuningdek, ko’pgina sintetik polimerlar kiradi.
Tarmoqlangan polimerlarning makromolekulalari yon tomondanshoxlagan ko’rinishga ega bo’ladi. Bunday polimerlarga kraxmal, glikogen, shuningdek sintetik yo’l bilan olinadigan ko’pgina payvand sopolimerlar misol bo’la oladi. To’rsimon polimerlarda makromolekulalar choklangan bo’ladi. Bunday polimerlar erituvchilarda erimasligi, issiqlik ta’sirida suyuq holatga o’tmasligi bilan ajralib turadi. Vulkallangan kauchuk, rezina, divinilsopolimerlari, fazoviy tuzilishdagi fenolformal’degid va karbamidformal’degid smolalari bunday polimerlarga misol bo’la oladi.
Ikki yoki undan ortiq tur monomerlarning birgalikda polimerlanish jarayoni sopolimerlanish jarayoni deyiladi; hosil bo’lgan yuqori molekulyar birikmalar esa, sopolimerlar deb ataladi. Sopolimerlar asosan choklangan, blok hamda payvandli sopolimerlarga bo’linadi.