Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

5.1.Kimyoviy elementlarning yer qobig’i va koinotda tarqalganligi

«Element»- so‘zi tarkibiy qism degan manoni bildiradi. Kimyoviy element-bu yadrosining musbat zaryadi bir xil bo‘lgan atomlarning muayyan turidir. Hozirgi vaqtda atomlarning 118 turi malum. Kimyoviy elementlar turlicha taqsimlangan.

Yer qobig’i deganda Yerning dengiz sathidan hisoblaganda 16km chuqurligi, atmosfera (havo qobigi), gidrosfera (okean suvlari, yer yuzidagi va uning ostidagi suvlar), litosfera (tosh qobig’i) va biosferani (yerdagi odam usimlik va hayvonlarni) tushinmoq lozim. Elementlarni yer qobigida tarqalishi bilan ularning davriy sistemadagi joylanishi orasida ma’lum bog’lanish bor.

Yerda hamma elementlar bir xilda tarqalgan emas. Yer qobig’i tarkibida 88 xil element uchraydi. Texnitsiy, fransiy, prometiy, astat va transuran elementlar yer qobig’ida uchramaydi deyish mumkin.

Elementlarni yer qobig’i va koinotda tarqalishi haqidagi ma’lumotlar geokimyoviy va kosmokimyoviy tadqiqotlar asosida hosil qilingan. Dastlab, Fillips 1915-yilda yer qobig’ining turli joylaridan olingan namunalarni analiz qilib, unda 10 xil elementning yerda tarqalganligi haqida tarkibiy natijalar olishga muvaffaq bo’ldi.